Günün qəhrəmanı

Bir dəfə universitetdə akademik Urxan Ələkbərov tələbələrə koreyalı Mun haqqında danışmışdı. Əminəm ki, onun dərs dediyi tələbələr bu hekayəni eşidiblər. Cibində 4 dolları, ayağında güllə, bir sözlə, "çiynində boz çanta, üzü xoşsifət" gəldi Amerikaya koreyalı Mun. Bu Munu nə vaxtsa görəcəyimi düşünməzdim - heç belə arzu ilə yanıb, tutuşmurdum da... Qısa adı (Mun Son Myon), daha sonra qıyıq gözləri ilə antipatiyamı qazanan koreyalı cigər, daha sonra, adının önündəki "doktor" sözü və "Vaşinqton Tayms"ın təsisçisi olması ilə hörmətimi qazandı. Sözümün mununu deyim: Hamının bu kişini təriflədiyi bir məkanda bir hüquqşünas da çıxış elədi. Tanrı bilir, mən nə qədər sevindim ki, heç olmasa, bir adam bu Munu tərifləmədi. Bilən bilir, bilməyən də qələt eləyir; bizim ölkədə bir neçə nəfəri tərifləmək olar. Mən də ayanes patriotizminin kölgəsində böyüyən, tərləyəndə alnına döyüş yazılan bir gənc olduğumçün Munun bu qədər təriflənməsinə dözmürdüm, bu kişi isə Xıdır İlyas kimi yetişdi. Hələ nə qədər faktlardan məni agah elədi. Dediyinə görə ömür boyu (baxmayaraq ki, ömrü hələ bitməyib) Sovet hüquq-mühafizə sistemində işləyib, 20 ildir ki, Moskvada yaşayıb. Bir dəfə görür ki, Şahnəzəryan

Analoqsuz Sevinc

Açığı son vaxtlar öz sevincimi ifadə etməyə vasitələrim tükənib. Mövzuya birdən keçdim, heç yazmadım ki, nəyə sevinirəm. Yazmayacam da. Hamının həyatı imkan verir ki, həftənin yeddi günü 24 saat sevinsin. İndi deyəcəksən ki, bəs niyə camaatın üzündə təbəssüm görünmür?! Onun səbəbi var, əlbəttə. Amma ondan öncə linqvistikaya sensitiv (özüm "həssas" yazmıram) birisi kimi qeyd etməliyəm ki, "indi deyəcəksən" ifadəsi qrammatik olaraq səhv sayıla bilər. "İndi" nədi, gələcək zaman şəkilçisi nədi?! İzah eləyim, bizim dil semantik dildi, yəni bu dildə yazılan bir şeyin yüz mənası ola bilər. Məsələn, "bankanı sındırarsan ha..." - mənə bir dəfə belə demişdilər. Təsadüfən, banka sındı. Amma mən evdəkilərin üzünə durdum ki, sizin dediyinizi eləmişəm: "Tapşırmadınız, "sındırarsan ha..."??? Mən də sındırdım da..." Bu baxımdan "indi"dən sonra gələcək zamanı işlətmək bizə imkan verir ki, dediyimizi bu dəqiqə eləməyib, qeyri-müəyyən tarixə təxirə salaq (yada sal: "Lazım gəlsə...").

Adını çəkmək istəmədiyim yazı

Təzə xəbər: Prezident jurnalistin dostu ola bilərmiş... 

Bu ölkədə bir-iki təhlükəli peşə var; minaaxtaran, paraşütçü bunlardan deyil. Çünki bu peşə sahibləri zərbənin hardan gələcəyini bilir və hazırlıqlı olurlar. Amma adını çəkmək istəmədiyim bir peşə sahibləri var ki, onlar Malakan bağında da, evinin blokunda da, hətta tualetdə də eyni dərəcə risk altındadırlar. Amma naşükür olmaq lazım deyil; bu peşədəsənsə, ortabab qiymətə satıla bilərsən. Əlbəttə, bəzilərinin düşüklüyü imkan vermir ki, onlar normal qiymətə satılsınlar, nəticə etibarilə, ümumi bazar qiymətlərində də eniş müşahidə olunur: "Mirfilankəsi filan qiymətə aldıq, sənin heç "mir"in də yoxdu, amma mırıldayırsan... gəl, tök ətəyindən daşı." O da neyləsin deyilənə qane olur. Bunların arasında ailə başçısı olan var - evinə çörək aparmalıdır,  uzaqgörəni var (üzü Nigeriyaya gedirik, bir azdan satılmaq lazım olmayacaq) - qiymət uyğunkən satılmaq istəyirlər. Düzdü, tək-tük adamlar var ki, heç cürə satılmırlar. Onlara da

Türkiyə; qarı düşmən dost olmaz!

Axır vaxtlar yaman optimist olmuşam, olmamaq mümkün deyil! Bu cür ölkədə yaşamaq və ümidsiz, pessimist olmaq yalnız radikal müxalifətçilərə xas xüsusiyyət idi. Nəyə görə "idi" olduğunu mən yazmasam da bilərsən, amma yazım: Analoqsuz siyasət nəticəsində müxalifətçilər ya mühacirət ediblər, ya bezib gediblər, ya da haqqın (YAP) yolunu tutublar. Düzdür, bəlkə on minlərlə cəbhəçi və musavatçını misal göstərib deyərsən ki, "bəs bunlar?" "Onlar istisnadı." O istisnalar ki, Amerikaya, Rusiyaya, İrana və ən pisi isə Türkiyəyə işləyirlər. Əvvəlki üç ölkəni keç, amma bu Türkiyəyə işləmək birbaşa vətənə xəyanətdir! (Bu yerdə hirslənib kompyuterin klaviaturasına yumruq vururam.)

Haberturk.com

(Başqa klaviaturam da var - neft imperiyasının vətəndaşıyam axı.) "Wikileaks"-in təzə söhbətlərinə əsaslansam, Türkiyə bizim ən böyük rəqibimizdi. Bu yerdə bir haşiyə çıxım: "Wikileaks" sözünü hərfən çevirsək, "Uiki sızmaları" alınar, xüsusi ad kimi çevirsək, "Uikiliks". Heç çevirməsək, "Wikileaks" olaraq qalır. Hələ ki, bir kimsə təklif vermədiyinə görə, o sözü uzun dırnaqlarımın ağuşunda yazacam. Keçdim mətləbə. Hə, türkiyəli arxadaşlar bizə arxadan daş atdıqlarına görə, biz də "arxadan atılan daş topuğa dəyər" deyib, daş atıb başımızı tutduq. Bizim uğurlu siyasət nəticəsində türkiyəlilər regionun enerji tranzitində mərkəz rolunu oynaya bilmədilər. Bəs nə ay brat... tfu.. arxadaş, sən ermənilərlə protokol imzalayanda bilmirdin ki, qaz əvəzinə qoltuğuva xoruz verərik?! Nə olsun ki, biz onlarla, qucaqlaşıb görüşürük, hər nə gəldi imzalayırıq?! Həri brat, beynimiz çönəndə heç kimi hərləmirik. "Brat" demişkən, qazı Türkiyəyə verməmək bir, həmin qazı Rusiyaya ötürmək iki zərbə - qan qardaşlarımıza "kombo udar". Üstəlik, "sızma"yan xəbərlər var ki, bizim şəhərin çayxanalarında açıq danışılır. Məsələn, PKK və Türkiyə söhbətində Azərbaycanın mövqesi, ümumiyyətlə, içində PKK-nın endiyi səbətin aeroportunun məkanı, həmin məkanın sahibi, şəxsən PKK-nın çatdırılma və (Türkiyəyə) quraşdırılma mexanizminə nəzarət edən dahi və s. Xulian Assanjın (Julian Assange) yuxusuna da girməz bu mövzular. Amma bizim gözümüzə girməyindən kor olmuşuq! Ən əvvəldən yazım, hər şeyi başa düşəcək, iqtidarın Türkiyə siyasətinə minimum iki əlli dəstək verəcəksiz.

Qızdırmalı yazı

Nəyi var qızdırmalıyam... baldırımın ağrısı təpəmə vurur. Mən qızdırmalı olanda çoxdanışma simptomu özünü göstərir. Bəli, belə bir simptom var - qızdırma qalxır, mənsə başlayıram gic-gic danışmağa. Məsələn, atama "niyə məni titrətmə tutanda yorğana basıb tərləməyimi gözləyirlər? Axı durub idman eləsəm, metabolik proses daha da güclənər və sümüklərim daha tez qızar" sualını verməməkdən özümü güclə saxlayıram. Yox, elə indi qoy soruşum: "Dayan, televizora qulaq asıram. Bilmirəm, yox." Atam həkimdi, bilməmə ehtimalı yoxdu - yola verdi məni.

Fondakı Lütfi Zadədir.

Məlum məsələdi, qızdırmalı adamla danışmağın mənası yoxdu. Amma bundan yazmayacam. Bizdə bir çoxumuza qızdırmalı adam münasibəti göstərirlər. Bitirdiyim universitetə yolum düşmüşdü. Xarici Dillərə girməyin Müdafiə Nazirliyinə girməkdən çətin olduğunu deyəndə qapıçı mənə "ə sən nə çox danışırsan e..." dedi. Düz deyir də... ağzıma sayğac qoymalıyam, limiti keçəndə susub oturmalıyam. Çünki uğursuz bir qapıçı mənim danışmağımdan narahat ola bilər. Onun bir işi var, içəri keçənin sənədini yoxlamaq. Daha mən buranın tələbəsiyəm, "NarXoz"un tələbəsiyəm, yoxsa, gəlmişəm bufetdə çay içməyə, onun işi deyil. Amma dayan, axı bu adam azərbaycanlıdı! Gərək vəzifəsini şişirtsin, gözümə soxsun! Ona bir deyilibsə, o beş edəcək. Amma artıq "beş"in yalnız özünə xeyri var. Sanki qapıçı olmaq böyük işdi! Əslində özü də yaxşı bilir ki, bir zibil deyil. Amma gərək o heyfini məndən çıxsın. Cem Yılmaz deməsin, "bu qapıdı, içindən keçmək üçün... divardan tullansaydım daha yaxşı olardı"! Burdan bütün tələbələrə deyirəm, qapıdan keçərkn gözünüzdə gün eynəyi, qulağınızda qulaqcıqla keçin onların yanından. Tələbə biletini saymazyana göstərin - onlar buna layiqdirlər. Mən iki il salam verərək, sonrakı iki ili yazdığım qaydada keçdim. Qapıçının düşüncəsi ilə Tağı Əhmədovun düşüncəsi eyni tipdədi. Vəzifələri dəyişsək, nəticə dəyişmir. 

Mənəvi Qırğın Silahı

Həmişə düşünmüşəm ki, səviyyəsiz mahnılar bizim mənəviyyatımızı korlayıb. Amma heç məsələnin başqa yönünü bilmirdim. Bizdə hər nə qədər səviyyəsiz mahnılar və onların müəllifləri populyar olsalar da, onları tənqid edən adamlar da çoxdu. Amma... heç demə bizim bu düşük mahnıları işğalda olan torpaqlarımızda yaşayan ermənilər də dinləyirmiş! Əvəzində isə, onlar bizim bu mahnılar haqda olan fikirlərimizi bilmirlər! Yəni, Üzeyirlə Üzeyir arasında olan fərqi biz bilirik, onlar yox. Belə olan halda, bəh-bəhlə dinlədikləri bozbaş üslublu "track"lər, "dorojka"lar onların mənəviyyatlarına sağalmaz zərbə vurur. Bəlkə də artıq basməmmədi "Dağlıq Qarabağ ordusu" Rəqsanin "Bivəfa"sı altında "şaqatlayır". Erməni gənci yatıb yuxusunda Cəmiləni görür, erməni qızı "ay canıyanmış" adı altında özünü təsəvvür edərək, şirin xəyallara dalır. "İki dənə ceyran götürək", "Çəkmişəm, zır kayfdayam" - türk dilini gözəl bilən ermənilər bu mahnıları dinlədikcə sanki dərilərini soyub, saman təpirlər; "Qarabağa girib, özümüzü poxa saldıq! Bunların heç veclərinə deyil!" Zarafat deyil e... gör, nə itiriblər: Bizim müğənnilərin demək olar hamısı Qarabağda konsert söz veriblər. Özü də ayaqyalın, başı açıq (arifə bir işarə)! Daha bundan artıq nə?! Çox demirəm, 5 ilə bütün işğal olunmuş zonada yaşayan ermənilər bizim manısların fanatları olacaqlar. Beşinci kolonn! Seyran Ohanyan "oha" deyib yanacaq. Ölün elə. Acığa, bir güllə də atmayacağıq! Kassetli bombalardan istifadə edəcəyik. Hərbdən başı çıxanlar özlərini cəncələ salmasınlar. Sadə düşünün: Bombanın içinə kassetləri yığırsan, atırsan Xankəndiyə. Ermənilər də havayı kassetləri yığıb, evlərində rahat dinləyirlər. Əməliyyat uğurla başa çatsa, həmin ərazidə bir dənə normal adam qalmayacaq - hamısı deqredasiyaya uğrayacaqlar. Hələ bu kassetlərdən yolüstü Ermənistana da atsaq, 10 ilə oranı da anşlüz edərik. Bəs nə? Hər xalq "çörək və tamaşa" istəyir. O tamaşanı ki, bizim manıslar göstərəcək, ondan sonra hansı kopoyoğlunun yadına "Ranı Armenii", "Ararat" düşər?!

Artıq yeni silah növünün yaratmışıq, "Mənəvi Qırğın Silahları". Heç bir kənar effekti yoxdu, tətbiq olunduğu millətin anasını ağladır. Bircə qalır "Pusk"a basmaq, yoxsa əlimizdə partlayar...

P.S. Zori Balayan min dənə "ocaq" qalasın, bizim manıslar onun üstünə işəyib, söndürəcəklər.

Qısaqapanma (cibimdəki puluma həsr edirəm)

Bu isti qış günündə
Qəlbim bir az üşüyür.
Nədən belə qəmliyəm?
Beynim səni düşünür.

Niyə tərk etdin bizi
Yalqız qoydun dünyada?
Gördüyüm yuxu deyil,
Kimsə məni oyada...

Ancaq sən olmasan da,
Səndən olanlar vardır.
Şəhərdə park salaraq
Səni daim yaşadır.

Yarı zarafat, yarı gerçək,
Sən həmişə bizimləsən.
Mümkün deyil unudaq,
Hər dəm yada düşürsən.

Xatırlaram hər dəfə,
Milli Bankın yanında.
Vacib aksesuarsan,
Hər nazir otağında.

Analoqsuz inkişaf
Nağılını dinlərkən,
Deyirəm öz-özümə:
"Ay bunu əkən!"

Oğluna vəsiyyət edir
Ata kral öləndə:
"İstərəm xalqım
Rəhmət desin mənə də"

Həqiqətnamə

Hər dəfə hökümətimiz barədə hərzə-mərzə hədyan yazanda televizordan gələn səslər mənə yerimi göstərir. Sanmayın ki, məni təhdid edən var - bir dəfə İlham Əliyevin barmaq silkələməsini çıxsaq, məni heç vaxt ordan təhdid edən olmayıb. Amma buna qarşılıq, məsələn, mən ordumuzun gücünə şübhədə olanda, hərbi parad keçirdirlər, çörəyin qiyməti qalxdığını düşünəndə, kənd təsərrüfatı naziri İsmət Abbasov açıqlama verir ki, "çörəyin qiyməti qalxmayıb, çəkisi azalır", bir sözlə, cavabımı əməl ilə verirlər. "Televizordan gələn səslər" ona görə yazdım ki, mən televizora baxmıram, sadəcə, dinləyirəm (əvəzində Azadlıq Radiosuna baxıram). Yəni, mən paraddakı texnikanın vəziyyəti, silahların modeli və başqa xırdalıqlar barədə məlumatsızam. Ancaq bu elə də əhəmiyyətli deyil, köhnəni rəngləyib, yeni adıyla sırıyası deyillər ki?! Yaxud, yoldaş Abbasovun həmin açıqlamanısının ismətli olub-olmamasını bilmək üçün onun üzünə baxmaq lazım deyil ki! Adam yeni iqtisadi nəzəriyyə irəli sürüb, mənə nə onun üzünün (məsələn) qırmızı olub-olmamasından?!

Bayramınız mübarək!

Bu gün insan hüquqları günüdür! Ura! Təbrik edirəm! Neçə belə.... 

http://www.azadliq.org/content/article/2244300.html

Paradoksal bir vəziyyət alınıb, öz haqlarını tələb edənlərin aksiyası polis tərəfindən dağıdıldı. Amma mən sevinirəm; Sevinirəm ki, bu ölkədə öz haqqını tələb edən, quyruğu tapdananda cınqırı cıxan bir kəsim var. Söhbət dindarların baş örtüyü ilə bağlı Təhsil Nazirliyi qarşısındakı aksiyasından gedir. Sonuncu dəfə bu nazirliyin qarşısında belə izdiham nə vaxt keçirilib? Yaxınlıqda yaşayan sakin kimi deyirəm - HEÇ VAXT! Olmayıb belə bir şey! Amma dindarlar gəldilər, sözlərini dedilər, "Mi-sir - ka-fir!" kimi kifayət qədər radikal şüar səsləndirdilər və dağılışdılar. Buna heç dağılışmaq da demək olmazdı, aksiya yürüş formasını aldı. Yolda tıxac olması polisin işini bir xeyli çətinləşdirmişdi. Əlavə qüvvələr gələnə qədər, sadəcə aksiya iştirakçılarının yola çıxmalarının qarşısını alırdılar. Əlavə qüvvələr gələndən sonra isə "girin!" əmri verildi - məhz "girin!" əmri ilə polislər aksiyanı dağıtdılar. Əlbəttə, lüzumsuz polis zorakılığı burda da özünü göstərdi, halbuki,  "girənə" qədər çox mülayim, adam kimi davranırdılar. "Girəndə" isə əsl Koroğlu şücaəti göstərdilər! Polislər öz yerində, amma mən aksiyaçıları təbrik edə bilərəm, onlar həqiqətən həmrəylik göstərdilər - polisin dubinkası, təpiyi altından neçə nəfəri dartıb çıxartdılar. Heç kim, heç nədən çəkinmirdi. Belə şey çoxdandı olmurdu. Əgər mən təhsil ocağına baş örtüyü ilə gəlməyin əleyhinə olmasaydım  (və əlimdə fotokamera olmasaydı), mütləq aksiyaçılara qoşulardım. Bu aksiya hökümətə hədə idi. Kimsə deyə bilər ki, bunları İran təşviq edib. Amma nə dəxli?! Adamların çıxıb etiraz etməyə cəsarətləri və imkanları çatdı. Protest məsələsi gündəmə yenidən gəldi. Maraqlı olan başqa məsələ idi. İranın Səhər kanalı aksiyanı əvvəldən axıra kimi lentə aldı, bəzilərindən müsahibə götürdü. Bizim telekanalizasiyadan isə heç kəs yox idi. Bircə XəzərTV-dən birisi mikrofonla dayanmışdı - amma eləcə seyr edirdi. Xəbərləri izləməkdəyəm - görək hansı kanalizasiya üfunətini bir az azaldıb, real hadisələrdən reportaj hazırlayacaq...

Hələ burda ayrı mətləblər də var; Məsələn, Səhər kanalı gedib dezinformasiya da verə bilər - kim qarantiya verir ki, onlar tam ob yektiv olacaqlar?! Bizim kanallar buna qarşılıq neyləyəcəklər? Səhər qarşı qara PR? Bu üsul ancaq bizim müxalifət üçün  keçərlidir - nəticə də yalnız cahil insanlara hesablanıb. Səhərin verilişlərinin türk dilində yayımlanmasını nəzərə alsaq, effektin nə qədər olduğunu təsəvvür etmək çətin deyil. Bəs, hanı sizin dövlətçilik mövqeyiniz? Niyə başqa ölkənin kanalı sənin ölkəndən reportaj hazırlayır, sənsə yox? Allahın TRT-si də özünü yetirdi... Nəysə... Onsuz da bizim telekanalizasiyanın üfunəti hamıya bəllidir. Sadəcə, bu gün də bir qədər artdığınının şahidi oldum.

Baş örtüyü çox mənasız məsələdir. Mən baş örtüyünə qarşıyam, amma əgər bir kimsə üçün bunun əhəmiyyəti varsa, mən buna hörmət edirəm. Universitetə başıvı örtüb də gəsən, açıb da gəlsən, fərq etməz. Təhsil sisteminin bərbadlığı məsələsi qalıb bir kənarda, tullayıblar ortalığa bir örtüyü! Bu yalnız ictimai fikrin istiqamətini dəyişməkdir.

P.S. Görəsən, bu dindarlarla birləşib bütövlükdə təhsil islahatı tələbi ilə aksiya keçirdə bilərikmi?...

Qeyd: foto Turxan Qarışqaya məxsusdur.

Son dəfə öpərək...

ANS... Sən niyə bu günə qaldın?...  Niyə satıldın? Daha doğrusu, niyə satdın? Gör, heç Liderdən inciyən var? Efirdə göstərmədikləri qalmayıb (istisna: demokratik qüvvələr), amma yenə də Lideri o qədər də tənqid edən yoxdu; qozbeli qəbir düzəldər. Zatən Liderin yaranma təyinatı budur. Lakin ANS tamam başqa idi: Bu kanalı yaradanların keçmişi şərəflidir. Bir dəfə (indi) ağzıma gələni dediyim Mirşahin Ağayevin çiynində Kalaşnikov (АКМ) olan kadrlarını gördüm. Kadr məndə dərin iz buraxmışdı. Müxtəlif telelayihələrin aparıcısı olan bu jurnalist, heç demə əsgər imiş. Yalnız bu kadr mənə yetir ki, onun haqda danışarkə n (söyərkən) hər dəfə qeyd edim: “Amma o, Qarabağda vuruşub”.

Amma görünən budur ki, döyüşçü olmaq insanı sığortalamır. Bu yerdə rəhmətlik Bəyin sözü necə yada düşməsin?! İnsan heç bir təhdid qarşısında sınmaya bilər, lakin elə həmin insan “təklif” qarşısında əyilər. İndi bilmirəm, 90-cı illərdən bu tərəfə ANS-ə nə isə təklif olnub, ya yox, ancaq onu deyə bilərəm ki, o daha 10 il əvvəlin kanalı deyil. Əslində, mən bu kanalı 2003-də basdırdım... Saxta seçki nəticələrinə xaotik şəkildə etiraz edən vətəndaşlara, həm də əsl vətəndaşlara “vandal” damğası vurdu! ANS o vaxtdan “ayanes”ə (el dilindəki) çevrildi. Çünki o artıq xəbər xidməti (“news service”) olmaqdan çıxdı. O artıq MİS-dən, məktəbdən, xırda sosial problemlərdən şikayət məqsədi ilə müraciət edilən kontora çevrildi. Bütün bunlar Vahid Mustafayevin genişlənən biznesi fonunda baş verir. Hər dəliyə belə aydındır ki, bu ölkədə normal biznes şəraiti yoxdur. İddia etmirəm ki, V.Mustafayev öz pulunu qeyri-qanuni yolla qazanıb – amma o qazandıqlarını qorumaq üçün unikal bir xidmət göstərir. ANS artıq təbliğat maşınına çevrilib. Lider və AzTV-dən fərqli olaraq, əlində insanların inamı olan bir kanal bu işə daha çox yarayır. ANS satılmadı, satdı – özünə olan inamı satdı. Söhbət ölkənin intellektual kəsimindən gedir. Sadə əyalət insanı üçün o hələ də köhnə ampulasında qalır, ona sadəlövhlüklə inanırlar. Bununsa, formulu bəllidir. Ona müraciət edən insanların sosial problemləri efirdən həll edilir. Amma bir nəfərin problemini həll etmək, eyni problemi yaşayan onminlərin problemini həll etmir, əksinə, daha davamlı olmasına, dolayısı ilə, səbəb olur. “Məmur” sözü heç əvvəl bu qədər işlənmirdi. Bunu ayanes gətirdi, qeyri-müəyyən obyekti günahlandırmaq üçün yaxşı sözdü. Sanki bu ölkədə rüşvətin səbəbkarı prezident və nazirlər deyil, hər hansı JEK rəisidir! “Məmurlar özbaşınalıq edir!” Bu şüar öz effektini verdi. Camaatı JEK rəisinə, məktəb müdirinə qarşı yönəltdilər, əsas hədəf – hakimiyyət arxa plana atıldı. Bunun başqa bir cəhəti də var: İstənilən “məmur”u (nazirdən aşağı istənilən şəxs) xalqın qəzəbi ilə üz-üzə qoyub, onu işdən atmaq, yerinə başqa birini təyin etmək olar – təbii ki, yeni gələnin buna “haqq”ı çatmalıdı. Ayanes öz işini uğurla görür, sadə xalq prezidentə inanır, birinci xanıma isə prezidentin özü belə həsəd apara bilər. Bu işi nə Lider görə bilərdi, nə AzTV.

Ayanes bağlananda mən az qalırdı fişəng atam... Ancaq Gündəlik Azərbaycan başda olmaqla, bir çox demokratik düşərgənin qəzetləri ayanesi müdafiəyə qalxdı. “Onsuz da boz olan ekran ANS-in balanması ilə daha da bozardı.” Hər dəfə bu tip yazıları oxuyanda əsəbiləşirdim – o ANS getdi artıq, gəlməyəcək. Ayanesin hər gün söydüyü Gündəlik Azərbaycan qəzeti onun müdafiəsinə qalxmışdı. Ayanes isə öz təşəkkürünü açıldığı gün 24 saat Heydər Əliyevdən veriliş verməklə bildirdi. Ondan nə isə uman da yox idi... Ancaq sabunu bu qədər qoyacağını da gözləmirdilər (mən gözləyirdim).

Bütün bunlara baxmayaraq, demokratiyanın bir şilləsi bəs edir ki, ayanes silkələnsin. Misal olaraq, Eynulla bəyin yazılarını göstərmək olar. Mirşahin Ağayevin əlində olan resurslar ona bəs etmədi ki, Eynulla Fətullayevin bir layiqli cızma-qarasına cavab versin. Yaxud Turqut Ərin qoyduğu od. Türkiyə səfirliyi kitab haqda bəyanat yayıb. Ayanes bunu elə təqdim edir ki, sanki səfirlik eks-diplomatı ifşa edib! Amm əslində nə deyilir? “Biz onun fikirlərini bölüşmürük.” “Heydər Əliyevə türk dünyasının böyük lideri kimi Türkiyədə də hörmət edilir.”  Birinci cümlənin şərhə eytiyacı yoxdu. İkinci cümlə isə, ölkələr arasındakı diplomatik etikadır. Əgər Turqut bəyin kitabında yalançı iddia olsaydı, onu elə Türk Cəza Qanunun maddələri ilə mühakimə edərdilər. Səfirlik nə deməliydi ki?!

Vahid Mustafayev isə təklif verir: Əliyevə toxunulmazlıq statusu verilsin... Onu tənqid etməyək... Verin... Bu təklif özlüyündə gözlənilən idi – ancaq zərbəni, bunca etdiklərinizə baxmayaraq, yenə də Mustafayevdən gözləməzdik...

P.S. Bu yazının qeyri-ciddi formada yazacaqdım... amma elə şeylər var ki, istəsən belə lağa qoya bilmirsən. Uman yerdən küsərlər – sizə inanırdıq... Ona görə söyülürsüz – təəssüflə söyülürsüz.

Türkiyədə Rekonkista

"...Turqut Ərin yazdığı kitabın Türkiyədə satışdan yığışdırılması başqa mənbələrdən də təsdiq olunur. Bildirilir ki, kitablar mağazalardan toplu halında satın alınır və sonra yandırılır. Turqut Ərə yaxın qaynaqlar isə bildirir ki, az sonra nəşriyyatlar bu kitabın ikinci nəşrini həyata keçirəcəklər."  Xəbərə bax e... kitab yandırırlar! İnkvizisya qurublar elə bil! Kitabı yandırmaq bir kənara, cırmaq belə barbarlıq göstəricisidir. İçində nə yazıldığından asılı olmayaraq, kitab cırılmaz. Kitabın içindəkiləri haqsız sayırsansa, sən də birini yaz, tənqid elə. Özün yaza bilmirsən, bacaran birini tap, yazdır. Yox, əgər içində yazılanın haqq olduğunu bilirsən və elə buna görə də məhv edirsənsə, onda heç zad - işində ol. Haqqa qarşı olan insan o vaxtkı Vandal tayfalarını da heyran qoyar. Yazılanın doğru olduğunu bilə-bilə onu məhv edirsənsə, ruhun fahişədir.
Məlumdur ki, Türkiyədə kitabı inzibati yolla qadağan etmək mümkün deyil. Əslində, mümkündür, amma bunun üçün yetərli əsas olmalıdır. "Azadlıqdan Tiranlığa" kitabının qadağası üçün Azərbaycan hökümətinin əsası (nəinki yetərli) yoxdur, əks halda istifadə edərdilər. Bu kitabı onlar ancaq öz tövlələrində və sex kimi işlətdikləri bizim dövlətimizdə edə bilərlər. Bir kitabı tənqid eləmək üçün o kitabı ən azı oxumaq lazımdır (ən çoxunu yazmasam da olar - "çox istəyən azdan da olar"), görəsən, telekalizasiya işçiləri o ktabı əllərinə alıblar? Amma ədalət naminə qeyd eləmək lazımdı ki, kitabın içindəkilərini təxmin eləmək bizim (son 20 ildə Azərbaycanda yaşayanlar) üçün çətin deyil. Elə ona görə, hardasa, "mavi ekran"dan hücumları anlamaq mümkündür. Zarafat deyil e... kitabın müəllifi hansısa Elmar (Tanrı rəhmət eləsin) deyil ki, günorta vaxtı qapısının ağzında naşı killerə öldütdürəsən, yaxud Eynulla deyil ki, gündə bir ittihamnamə çıxardıb ömürlük həbsə məhkum edəsən. Turqut Ər Türkiyə vətəndaşıdır - ən pis tərəfi isə, onun Azərbaycandan kənarda olmasıdır. Yenə burda olsaydı, Arabulvari şilləyə hədəf olardı (bir haşiyə, H.Arabul özünü Heydər Əliyevin əsgəri sayırdı, i.e. əcəb oldu!).

Tiranlıqdan Viranlığa!

Ümumi ab-hava yaxşıdı. Turqut bəy parlament seçkisinin heyfini aldı: iqtidara və psevdomüxalifətə necə şapalaq vurdusa, ikisinin də başı hələ hərlənir. Bu hərlənmənin nəticəsidir ki, telekanalizasiyalar Turqut bəy barədə dayanmadan reportaj hazırlayır, onu tənqid etməyə cəhd edirlər. Hökümətyönlü qəzetlərin nə yazdığını isə qeyd eləməyə ehtiyac yoxdu - o qəzetləri bəlkə heç baş redaktorları da oxumur. Mətbəədən birbaşa maklaturaya... (Yeri gəlmişkən, ağacı belə şeyə sərf etdiyinizə görə "Green Peace"-i üstünüzə salacam, gözləyin...) Azadlıq Radiosundan Turqut Ərin müsahibəsini dinlədim. Yazdıqlarını bir kənara qoyuram; bir diplomat olaraq, çalışdığı ölkəni bu qədər yaxşı tanıması məndə ona qarşı güclü simpatiya oyatdı. Ümid edirəm, Bakıdakı Türkiyə səfirliyində onun kimi diplomat hələ də var.

Açıq desəm, onun kitabını oxumağa o qədər də həvəsli deyiləm. Səbəb aydındır; "iki üstəgəl iki"nin Azərbaycanda dörd eləmədiyini biz yaxşı bilirik. Kimin hansı yuvanın quşu olduğunu, olmaq istədiyini, ola biləcəyəni, hətta yuvasız quşların da kimlər olduğunu bilirik. Amma elə bir həyasızların əlində qalmışıq ki, öz etdiklərini (5 rayon) başqasının adına etmədiklərini (dövlətin bərpası) öz adlarına çıxırlar. Həyasızı sakitləşdirməyin bir yolu var - şapalaq, onu da, sağ olsun, Turqut bəy "moşnı" tutuzdurub. İndi göndərin tulalarınızı türkiyəli diplomatı qaralasınlar. Dünya təkcə sizin kimi qara dəliklərdən ibarət deyil, hər şeyi özünə yığsın. Ağ dəliklər də var - bunlara isə qara yaxmaq mümkün deyil! Adam qorxmur, deyir onun ölkəsində ədalət var, HAKİM var, MƏHKƏMƏ var. Etirazın var? Ver məhkəməyə! Gətirsin, qoysun qarşına Şaumyanı mədh eləməyini, onu qəhramən adlandırmağını. G*tün çatır, elə. Daha arvad kimi telekanalizasiyada gizlənməyin - onsuz da biz hər dəfə sifonu çəkib üstünüzə p*x tökürük.

Astronomik misallardan birini də yazım: Bir stadiya var ki, ulduz həddindən çox böyüyür, ona "sarı cücə" deyirlər. Ən əzəmətli göründüyü andan kiçiliməyə başlayır - öz içinə çökür. Daxili qravitasiya onu o qədər kiçildir ki, nəticədə adi bir planetdən belə balaca olur ("ağ cücə"). Siz daxildən çökmüsünüz - sadəcə öz xələflərinizə baxın, yetər. Xələfiniz əcəb xələfdir, xəlayiq də "məcnun" deyə tə'n eyləyir! Ölkəni viran qoydunuz, amma özünüz də bundan qaça bilmədiniz. Bu gün oğlunuza, qızınıza baxıb fəxr etməyə çalışın, özünüzlə səmimi olun, heç olmasa. Sizə demirəm ki, məscidə gedib tövbə edin, sonra da kütləvi surətdə istefa verin. Onsuz da eləməssiz. Amma normal mühit yarada bilərsiz, seçkidə uduzmağınızı boynunuza ala bilərsiz. Bu sizi daha faciəli sonluqlardan xilas edər. Diktatorların oğulları həmişə faciəli tale yaşayırlar. Səbəbi çoxdur. Amma bir şey dəqiqdir. Millətlərin tiraniyaya dözmə əmsalı var. Bu əmsal ata tiranın dövründən qalxmağa başlayır, oğlun həyatının sonuna yaxın pik nöqtəyə çatır - bir millət ardıcıl iki tirana dözə bilmir. Sonda alacağı intiqam isə çox vaxt oğula qismət olur. KXDR kimi nüvə silahı və Çin kimi hamin varsa, əlbəttə istisna ola bilərsən, amma unutmayaq Kim Çen İr hələ sağdır - onun axırına da heç kim qarantiya vermir.

Ortada başqa misallar da var. Viktor Yanukoviç kimi; seçkidə uduzduğunu boynuna qoydular. O da adam balası kimi çəkildi, durdu kənarda. İndi də demokratik yolla prezident seçilib. Görək onu avtoritarizmdə günahlandıran var? Halbuki, narıncı inqilab ərəfəsində mafioz deyirdilər.

Amma ləzzət eləyən başqa məqamlar da var: Bu boyda avtoritar iqtidar hansısa bloqqerin çəkdiyi videoya görə zibilə salır özünü. Təxminən, qarışqanın verdiyi badalaqla palçığa yıxılmaq kimi bir şeydi. Sonra da durub qarışqayla mübahisəyə girirsən ki, "nöş mənə sataşdın?!". Diktatora diktatura diktə eləmək kimi çıxmasın, amma adamın səviyyəsi olar e... Bir videoya, yazıya, nə bilim, şeirə görə adamı tutmazlar. Cəhənnəm tutdunsa, buraxmazlar. Öldürmək  - daha yaxşı üsuldu, fakt qarşısında qoyursan.

Düz-əməlli diktatorumuz da olmadı ki, Səddam kimi assınlar, biz də fəxr edək... Dalıyca deyək ki, "düzdü, əli çox qana batmışdı, amma kişi adam idi". Tanrım, niyə hər şeyin zayını bizə qismət eləyirsən? Bizlə zarafatın var? Azadlıqdan Tiranlığa, ordan Viranlığa... bəs ordan hara?

Gəlirik!

Bu gün səhər Adnan Hacızadənin azadlığa çıxması xəbərini eşitdim. Yaxından tanımadığım bir insanın sevincinə şərik oldum. Ovqatımı təlx edəcək, hadisələr oldu, lakin heç nə vecimə deyildi - Adnan azadlıqda idi! Adnanın azadlıq xəbərini eşidən kimi dərhal Emini də düşündüm. Bu gənclərə günahsız olduğunu bilmək üçün onların yalnız üzünə baxmaq yetər. Bəzən deyirlər ki, daxili aləm özünü şəxsin sifətində göstərir - bir pis xasiyyət olan kimi dərhal üzə çırpılır. Emin və Adnana nəzər saldıqsa isə bu insanların "milçəyi belə incitməyəcəyini" düşünürəm. Amma milçəyi incitməyənlər bəzilərini "incitdilər". O incimişlər də intiqam almağa girişdilər. Bu dəfə hər şey başqa oldu; cəmiyyətə iki bloqqeri cinayətkar kimi sırıya bilmədilər. Bəlkə burda da onların  - bloqqerlərin siması böyük rol oynadı. Bu gənclərin xuliqan olduğuna kim inanar axı?! İncimişlər gec anladılar bu faktı... Necə deyərlər eşşəyə minmək bir ayıb, düşmək iki ayıb (Cəmi, üç ayıb). Tutdular, indi saxlaya bilmirlər... Buraxa da bilmirlər... Neyləsinlər?! Məcburən "nümunəvi məhbus" adı altında vaxtından əvvəl azadlığa buraxdılar - Adnanı. Eminsə hələ "nümunəvi" deyil. Bir haşiyə: "Prosesdə iştirak edən Ədliyyə Nazirliyinin Penitensiar Xidmət İdarəsinin təmsilçisi Əli Nəbiyev isə Hacızadənin cəzasının qalan hissəsindən azad edilməsinə qarşı olduğunu bildirdi. Diplomun da ona Penitensiyar Xidmət tərəfindən verilmədiyini dedi. O bildirdi ki, Adnan Hacızadə ziddiyyətli xarakterə malik bir məhbus olub. Hakim bu ziddiyyətin Adnan Hacızadənin islah olunması ilə hər hansı bağlılığının olub-olmadığını soruşdu. Əli Nəbiyev dedi ki, Adnan Hacızadə qaydaları pozmasa da, cəzaçəkmə müəssisəsi rəhbərliyinin bütün suallarına vəkili ilə məsləhətləşəndən sonra cavab verib. Əli Nəbiyev bildirdi ki, elə bu səbəbdən də onlar istəyirlər ki, Adnan Hacızadə cəzası bitənə qədər həbsxanada saxlanılsın." Bəli, ağır cinayətdi! Necə yəni vəkilim gəlsin?! Soruşuruq, cavab ver! Penitensiar xidmətinin xətrinə dəydiyinə görə gərək axıra qədər "yataydı" Adnan! Əli Nəbiyevin "ziddiyət" anlayışına heyran qalmamaq mümkün deyil! Həm də özü qeyd edir ki, "qaydaları pozmasa da" - yəni bir növ Adnan "ponyatkasızlıq" eləyib. Əlbəttə, qanunla danışmaq, qanunu bilərək onların çərçivəsində davranmaq bəzən "ponyatkasızlığ"a səbəb olur. Ondansa, "penitensiar" sözünü dəyişin, beşinci hərfi yazmamış adamı yortarlar.

İncimişlər Adnanı buraxmaqla ondan yaxalarını qurtardıqlarını zənn edirlər - Adnansa əl çəkmir; Bəraət üçün məhkəməyə müraciət edib. İncimişlər xirtdəyə qədər poxa batıblar. Deməli, bu variant da işləmir... Emin üçün başqa bir şey fikirləşmək lazımdır. Emini də belə buraxsalar, o da məhkəməyə verəcək. Bu ara onsuz da hökümətin vətəndaşlara filan qədər avro təzminat borcu var. Avropa məhkəməsinə də sanki vəhy gəlib; iş-gücünü atıb, bizim sayğı(təpəsinə)dəyər hökümətimizə ard-arda cərimə kəsir... Bizim hökümətin vəziyyəti "prava"sız sürücünün oğurladığı maşında, içkili halda, sərhədi pozan an polisə ilişməsinə bənzəyir. Avropa da elə məbləğdə təzminatlara qol qoyub ki, sanki neft üstündə oturmuşuq! İndi Adnanla Emin də bunları məhkəməyə versə ki, artıq birinci bunu edib, incimişlər gərək dəsmal götürüb ağlasınlar.

Həm də bütün bu hadisələr Eynulla Fətullayev faktorunun (o artıq jurnalist deyil, faktordur) mövcudluğu şəraitində baş verir!!! Hökümət E.Fətullayevin sayəsində xərçəngə tutulub. Ağrıdan şıllaq atır, isteriyaya qapılır, nəticədə nə etdiyini özü də anlamır. Əgər Eynulladan sonrakı hadisələrə fikir versək, hamısında bir isteriya, panika görərik. Bu isteriya seçkilərdə pik nöqtəyə çatdı.

Keçmisiz tilova neokommunist (yəni kommunizmin töküntüləri) yoldaşlar... Rəhmətlik Baba Pünhan necə diaqnoz qoymuşdu:

"Tazə qurum köhnə maketlə gedir."

Köhnə maket hara getdisə, siz də ora gedirsiz. Unutmayın, Adnan, Emin kimi gənclər heç bir cəmiyyətdə çoxluq olmayıblar, amma onların olduğu cəmiyyətlərdə çoxluq məhz onlara bənzəməyə başlayır.

"Hasta la Victoria Siempre"

Təzə moda var, hələ də bilməyən varsa, bilsin. Çe Gevaranın rəsmi olan köynəklər. Geyirsən, vidin dəyişir; olursan qeyri-adi, hamıdan seçilən. Qıraqdan baxan deyir ki, uy da, bu qaqaş Çenin tərəfdarıdır, solçudur, inqilabi ruhu var. Bəlkə də düz deyir. Amma ədalətsizliyə qarşı mübarizə aparanların arasında yalnız iki nəfəri Çenin şəkli olan köynək geydiyini görmüşəm. Onlar da konkret iş görəndə bu köynəkdə olmayıblar. Yox, heç də əleyhinə deyiləm bu köynəkləri geyməyin. Amma bir az da düşünmək lazımdır axı. Sən Çenin ideyalarını daşımırsansa, niyə özüvü ona oxşatmaq istəyirsən?! Mən də bir ara Adolf Hitleri təqlid edirdim, amma bu "Mein Kampf"ın təsirindən idi - yəni mahiyyətim formama təsir etmişdi. Sonra özümə  - öz vidimə qayıtdım. Mümkündür ki, kimsə sol ideyaların təsirilə Çe kimi görünmək, yaxud Çeni təbliğ etmək istəyə. Amma niyə axı bu köynək sahibləri əməli iş görmürlər? Bəziləri hətta siyasəti çirkin oyun adlandırır və ona qarışmaq istəmir!

Ernesto Gevara - danışığında argentinalılara xas "çe" ədatından çox istifadə etdiyi üçün Kubalı inqilab yoldaşları onu qısaca "Çe" deyə çağırırdılar. Haqqında çəkilən istənilən kinoya baxmaq məsləhətdir. O nə SSRİ nə də ABŞ meylli insan olub. Azadlıq onun meyl etdiyi yegən qütb idi. Kubanın yeni hökumətindəki nazir postundan istefa verib, yola düşür Afrikaya - Konqo inqilabçılarına dəstək üçün! Həm bacarıqlı diplomat, həm də hərb nəzəriyyəçisi olan bu şəxsiyyət savada çox böyük önəm verirdi. Benicio del Toronun Çe haqda çəkdiyi "Argentinalı" filmində bir epizod var. Əsgərlərdən birinin boş dayandığını görən Ernesto Gevara ona belə bir əmr verir: Çıxar dəftər-kitabını riyaziyyatdan məsələ elə! Bu əmri verərkən özü də kitab oxuyurdu. Filmdə real faktlara əsaslanan bir çox belə səhnələr var. Çe Gevaradan öyrənəcək çox şey var. Ondan öyrəniləcək birinci şey isə inqilabdır! Ədalətsizliyə qarşı çıxmaq, başqalarını da buna cəlb eləmək, qalib gələndə isə məğlublarla adam kimi davranmaq. Qalibiyyətin eyforiyasına qapılıb ideyalardan sapmamaq!

Bir dəfə bir türkçünün Çe Gevaranın şəklini cırdığını gördüm. Adam deyir ki, özümüzdə igid azdı ki, Çenin şəklini vururlar?! Düşüncəyə bax e… Yenə “müasir dövrdə Çedən daha çox qəhramanlığa layiq olan kimimiz var?” sualıma cavab verə bilsəydim, onu, hardasa, anlayardım… yaxşı oğlandı, amma qandığı o qədərdi. O bir şeyi də anlamırdı: Çe Gevara hansı bir argentinalı deyildi, o artıq bəşəriyyətə xas bir insan idi. O fəxr etmirdi ki, o argentinalıdır - Onun üçün vətən azadlıq olan yer sayılır. Amma Argentina fəxr edə bilər ki, Çe məhz o torpaqda doğulub. Şəxsiyyət öz ölkəsini ötəndə belə olur. 

Görünüşünüz mahiyyətinizə uyğun olsun. Əgər məni yolda döyən zaman, sən yanımdan əynində Ernesto Gevaranın şəkli olan köynəklə keçirsənsə, mən səndən kömək umacam. Mənə kömək etməyəcəksənsə, 3 manatlıq köynək səndən daha dəyərli olacaq. Bunu nəzərə alın.

P.S. Kriminal verilişində saxlanılan şəxsin əynindəki qısaqolda "HOST" yazılmışdı. Mənim "HOST"a hörmətim öldü. "HOST" kütləviləşdi, kütlə "HOST" kimi olmadı...

Rek-lam-lar!

Bu gecə bir az başqa şeydən yazacam; Həm özümə rahatlıq olsun - yazdıqlarım mənə təsir edir, həm də oxuyanların başı açılsın. Mövzu reklamdı... Əvvəlcə onu bəri başdan qeyd edim ki, ölkədə hər pis şeyin günahının ən azı 50.000001%-ini sistemdə görürəm. Sistem hər sahəyə öz mənfi təsirini göstərir, o cümlədən reklam biznesinə. Mən sistemin günahı olmayan hissəsindən yazacam. Əvvəlcə bir-iki maraqlı reklamı yadımıza salaq... Çətin oldu, hə? Bizdə maraqlı reklam yoxdu. Hansısa istisnaları quyunun dibindən çıxartmağa dəyməz. Türkiyə kanallarında efirə gedən reklamlara baxın (nə deyirəm mən?! Onsuz da baxırıq!) Sadə, maraqlı, anlaşıqlı - bir sözlə, mırt! Məsələn, "Sabancı Holding" öz istehsal etdiyi məhsulların adının sonluğuna "-sa" əlavə edir.  Təkcə elə "Fransa" sözünün "-sa" hissəsi bəs elədi ki, reklamdakı obraz Fransanın "Sabancı Holding"ə aid olduğunu düşünsün! "Vakıf Bank" da öz xidmətlərini yumoristik şəkildə teleizləyiciyə çatdırır. Bakcell də buna cəhd edir, lakin obrazlarının biri ədəbi dildə elə danışır ki, adam onu avtootvetçik (türkcəsini bilmirəm) zənn edir. Başqa bir reklam: "Solo" tualet kağızları (özləri belə deyirlər). İki qadın söhbət edir və biri digərinə Solonun necə faydalı olduğundan danışır, olsun. Amma bunu danışarkən, stolun üstündə iki rulon solo dimdik dayanmalıdır?! Nə vaxtdan tualet kağızını boş stolun üstünə qoyurlar, özü də cığarasından (sözə bax e... "cığara"!)  çıxartmadan?! Başqa reklam: Əsəblərimi tarıma çəkən, məni intihar həddinə çatdıran bir Huggies reklamı! İlahi, bir musiqi nə qədər iyrənc olar?! Hələ sözləri... Mən o sözləri əzbərlədim, Ətağa... Deyim ki, köməyi oldu. Birincisi ona görə ki, artıq həmin reklam gələndə birgə oxuyurduq, maraqlı olurdu. İkincisi, mənim sözlərimi əzbərləməyimi gözləyən televiziya işçiləri həmin reklamı az müddət sonra yığışdırdılar. Sözləri yazıram:

"Azad küləklə möhkəm dost olmuşam,

Mən həm quru həm çox rahat olmuşam.

Uçanda yel vurur səni (!) yanından,

Bezlərdə belə olmur, heç zaman.

- Olur, yeni Huggies Ultra..." nə bilim nə ilə sizin g**ünüz etibarlı əllərdədir!

Bu qədər. Çox yormaq istəmirəm. Sözləri əzbərləyin, birdən reklamı təzədən verdilər.

P.S. Bir reklam da var, gic-gic sözlər ilə - onu da yazacam, qoy rədd olsun efirdən!

Liderlə İrəli!

Vaxtilə “Toy Olsun” verilişi məni xirtdəyə yığmışdı. Sonra “Xalq Seçir” adlı telekomediya başladı deyə, gündəmdəki mövzular dəyişdi. Amma mənim o vaxtlar ağlımda bir ideya vardı, yazmaq istəyirdim, yaza bilmədim. Elə yaxşı ki, yazmamışam – o vaxt yazmamışam. İndi olar. Fikrim buydu ki, “Toy Olsun” necə ki, xalqı efirdə evləndirir, toyunu lentə alır, bir veriliş də açsınlar, toydan sonrakı proseslərin monitorinqi ilə məşğul olsun (qınama məni, ən uyğun ifadə buydu). “Şair də yaxşı deyib, xalqımın toy kimi bir adəti var”, bu adətdən sonra başqa bir adəti də var. Adam var ki, verilişdəki iştirakçıları adbaad tanıyır. Onların hansının kim olduğunu əzbər bilir. İndi rəvadı ki, xəlayiq günlərlə, həftələrlə izləyib, doğmalaşdığı bu adamları birdən birə özbaşına buraxa?! Xeyr, əsla! Toydan sonrakı bütün hadisələr təfərrüatı ilə çatdırılmalıdır. Bu fikir beynimə çökəndə düşündüm ki, bu ayanesin hər şənbə  gecəsi “maraqlı” kino göstərmək təcrübəsi, xalqın da bir növ bu vaxt televizora kilitlənmək təcrübəsi var. Amma... axı o dür filmə gecə saat birdə baxırlar, üstəlik yalnız şənbə günləri! Yəni, bir sözlə, reportaj canlı ola bilməz... Di gəl, sən bülleteni say, gör qutudan nə çıxır! Lider kanalının (bəzi dostlar, hiddətlənib “Pider” şəklində yazırlar, etməyin, cənablar!) meydan açıb milli mentalitetə qarşı massiv müharibə elan etməsi, bu problemi həll etdi! Canlı yayım, elə Lider kanalında ola bilər... Ya da yox! Tanrım, beynim daha bir ideyaya məskən oldu! Canlı yayımı elə ayanes özü versin, hətta verilişin ayrıca adı da ola bilər, məs: “Oğlan olsun”, ya “Qız olsun”, yaxud “Hər Nə Olur Olsun, Qoy, Olsun” (qısaca, “Qoy, Olsun”). Şüar da tapmaq olar: “Utananın oğlu olmaz!”

Tələsik, keçirəm Liderə. Raz ki, saat 19.00-da porno video efirə vermək olur, özü də “Səda”da, yaxşı olar ki, bunu ayrıca veriliş halına salalar. Adını da elə.... “Səda: Priton” qoymaq olar. Bax, əsl canlı reportaj orda lazımdır. Aparıcı üçün də dağa, daşa dırmanmayın, Liderin keçiləri tfu... işçiləri, mən hazıram. Bundan başqa da “Pritondan Sədalar” adıyla başqa bir eyni niyyətli veriliş açmaq olar. Burda da daha çox tanınmış şəxslərin videoları yayımlana bilər. Əgər “Səda: Priton”un aparıcısı olaraq, yetərincə tanınsam, öz videolarımı da məmnuniyyətlə təqdim edərəm. Beləliklə, nəinki Azərbaycanda, hətta dünyada reytinqlərin anasını ağladarıq!!! İndidən sizə kolleqa demək istəyirəm, çünki mənim proyektimdən imtina etmək üçün ya gərək axmaq olasan, ya da güclü mənəviyyatı olan ölkədə yaşayasan. Dünyanın heç bir kanalı belə şeylərin canlı reportajını eləmir! Lakin biz, hər sahədə olduğu kimi, bu sahədə də öz liderliyimizi göstərməliyik! Hətta Lider kanalı “Yeni Fahişə” adlı proyektə də imza ata bilər. Həmin layihədə münsiflər heyətinə düşmək üçün nə qədər çox namizəd var, ilahi! Amma biri mütləq Liderdən olmalıdır! Qalan 124 münsifsə seçkilər yolu təyin oluna bilər. 125 münsif sizə çox görünməsin, bu ciddi telelayihə olmalıdır! Yarışmaya gələnlər geyim baxımından tamamilə şəffaf olmalıdırlar. Özü də bu layidə cinsi azlıqlara da yer ayrılmalıdır! Mən Lider kanalının cinsi azlıq məsələsində həssas olduğunu bilirəm, ona görə bu barədə narahtçılığım yoxdur. Bu veriliş sms-lə ola bilməz. 125 münsif özləri iştirakçıların “performans”larını dəyərləndirməlidirlər. Onsuz da anası “Səda: Priton” verilişi tərəfindən ağlar qoyulmuş reytinqin bu proyekt sayəsində bütün nəsli ağlayacaq və bu cür proyekti maaliyyələşdirmək uğrunda iri şirkətlər bir-birlərini didəcəklər. Qərəz, pul problem dəyil! Yeri gəlsə, büdcədən də maaliyyələşdirilə bilər, ARDNŞ ölməyib ki!

Bu arada, hələ də bəzi kimsələrə qaranlıq qala bilər ki, necə ola bilər ki, biz milli priton mədəniyyətimizlə dünya reytinqini qıra bilərik. İzahat verim, deyirlər, musiqi qlobal ünsiyyət dilidir – hansı dildə danışmasından asılı olmayaraq, hamı ifa olunan musiqidən eyni cür həzz alır. Əlavə şərhə ehtiyac var?

P.S. Bircə qalır bu “grandiose” proyektə layiq bina tapmaq... Hərçənd biri var, çox uyğun gəlir.

Neyniyey, ala?

"Nə etməli?" sualı yeni bir şey deyil, bu sual müxtəlif zamanlarda, müxtəlif peşə sahiblərini düşündürüb. Hətta onun lokal versiyaları da olub, yada salaq, M.Ə.Sabirin "Nə yazım?" adlı şeiri var. Mahiyyətcə eyni sualdı, amma formaca, bir az da dəqiq desəm, əhatə dairəsinə görə kiçildilib. Amma "neyniyey, ala?" sualı fərqlidir. Ona görə fərqlənmir ki, müəllifi mənəm (əslində belə olmasını istərdim), fərqlənir, çünki bu sual daha çarəsizcəsinə işlənir! Burda bir ümidsizlik, bir nisgil var... Bu sual özündə batmış gəmiləri, artıq keçmişə dönmüş gələcəyi ehtiva edir. Bunun əksinə, "nə etməli?" isə daha çox gələcəyə doğru optimist baxışların doğurduğu sualdı, sanki əlində 10 manat tutub, vitrinə baxaraq, nə alacağın barədə düşünürsən. Əlində resursun var, imkanın var. Mənim sualımda isə sanki birisi sənin əlindən pulunu alıb, salıb səni təpiyinin altına, üstəlik sən də acsan. Yəni, xaricdən təpiyin, daxildən aclığın verdiyi sancı sənə əziyyət verir. (Üstəlik pulun da həmin kəlpeysərdə)

İndi isə misalın məcaz maskasını çıxarıb, ümumiləşdirək: Ala, axı bir parlament mandatı nə olan zibildi ki, onu bizə qıymadılar?! Sanki 125 mandat istəyirdik... Ala, bu 125 deputatın bir dənəsi "destruktiv, radikal müxalifət"dən olaydı da.... Tanrı belə o boyda allahlığı ilə, yanında Əhriməni (Şeytanı) saxlayır! Ala, bir dənə cəbhəçi, müsavatçı buraxaydınız da! Belə ədalətsizliyi, nəinki allah, heç ABŞ Dövlət Departamenti də götürməz! Cigər, bu qədər saxtakarlıq olar?! Mürəkkəb vurulmaqdan dırnaq salan adamlar, hətta məktəb müdərrisləri var! Seçki məcəlləsindən xəbəri olmayan sədrlər, bülletenə, dana aptek baxan kimi baxan seçicilər var! Əvvəl "nə etməli?" deyəndə, cavab verirdik ki, "İnqilab!" İndi özümün də gülməyi tutur, bu fikrə. İnqilab? Ala, inqilabı o xalq edər ki, onun ziyalısı qabağından yeməsin! İnqilabı o xalq edər ki, ağı-qaradan seçə bilsin. Maarifi, təbliğatı normal yaymaq mümkün olan yerdə, bir təşviqat yetər ki, millət ayağa qalxsın. Əgər məni qanunsuz saxlayan polis rəisi ilə, evdə atam eyni şeyləri mənə deyirlərsə, mən neyləməliyəm? Məhlənin elə qadınları var ki, adamı cart eləyib ortadan cırarlar! Nəinki öz haqqını, lap 10m radiusdakı adamların da haqqını sökə-sökə alar! Amma sən gəl ki, bu adam seçkidə iqtidar namizədinə səs verir, çünki məktəbdən elə tapşırıblar! Başa düşmür ki, onun verdiyi səs anonimdir - bəlkə heç Tanrının da xəbəri yoxdu!

İstisnaları cibimizə qoyaraq, real mənzərəyə baxaq:

Bir tərəfdə qorxunc bir sistem. O sistem ki, adamı deqredasiyaya məruz qoyur. O sistem ki, "əgər sənin ürəyində yetərincə eşşşəklik* varsa, sən istədiyinə nail ola bilərsən" prinsipi üzərində qurulub.

Digər tərəfdə isə bu sistemin təsirinə qapılmış kütlə, xalq yox, kütlə! O kütlə ki, cəlladının təbərini itiləyir.

Üstəlik birinci və ikincinin bir-birinə üzvi bağlılığı. Korrupsionerlərlə, yazıqlaşmış xalq diffuziyaya uğrayıb.

Sayları çox az olan bir kəsim də var ki, onlar heç cür bu kaşanın içində olmaq istəmir! Əksinə, bunları bir-birindən ayırmaq istəyir. (Bu mənzərəyə inqilab üçbucağı da demək olar.)

Bəs indi neyniyey?! Yox e, doğurdan, neyniyey? Qarışa bilmərik, bilsəydik, çoxdan edərdik. Dinc dayanıb baxa da bilmirik, baxmayarq ki, edirik!

*İki "ş" yazıb eşşəyi təhqir etmək istəmirəm.

Tofiq və Arzu

Bu yazını təcili yazıram, fikrimdən çıxa bilər, ona görə qrammatik səhvləri və yazılan fikirlərin axmaqlığını mənə keçin. Hətta oxumağı elə burdaca saxlaya bilərsiz. Daha çox şəxsi məsələdir - özüm özümlə haqq-hesab çürüdürəm. Məndən bir nəfər (adını çəkmirəm, reklam olar) bir şey arzulamağımı istədi. Əvəzində maraqsız bir şey dedim. Yox, pul istəmədim. Ondan da maraqsız idi. Söhbət heç nə istədiyimdə deyil. Mənim ağlıma bir-bir müxtəlif arzular gəldi. Nə qədər maraqsız, nə qədər boz arzular... Uşaqlıqda mənim daha maraqlı arzum vardı - prezident olmaq!!! İbtidai sinifdə müəlliməmiz bütün sinif yoldaşlarımdan nə olmaq istədiklərini soruşanda da prezident demişdim. Sinif uşaqları mənəvi travma almışdılar - "niyə bizim ağlımıza gəlmədi?" Bəli, sinfin boz arzuları fonunda mənim arzum çox əlvan boyalarla bəzənmişdi, müəlliməmin də ayrıca diqqətinə səbəb olmuşdu. Üstündən 10 il keçəndən sonra maraqsız arzu sahibinə çevrildim... Niyə bu günə qaldım? Çünki, mənim arzularım daha çox ictimai-sosial yönümlü olmağa başladı, hətta inqilabi arzularım da var. Özlüyündə çox böyük və görməyim üçün ömrümün yetməyəcəyi arzulardır: məs, Turanın yaranması, Qiyamətin başlaması, Üçüncü Dünya Müharibəsi və s. Bunlar əlçatmaz və uzaq... Normal arzularım yox olub sanki, ya da o qədər dərinə eniblər ki, onları çıxartmağa batisfer gərək olur. Hər səhəri Yeni Müsavat qəzetinin üç yazarını oxumaqla açıram, axşama kimi feysbukda müxtəlif siyasi müzakirələri dinləyirəm/oxuyuram/izləyirəm, axşam teledebatlara baxıram, gecə isə axşam güldüyüm sözlərə kədərlənirəm... BUDUR mənim günüm! Axı nə qədər axmaq yerinə qoyulmaq olar?! Üzündən oxuya bilməyən eşşşəklərə (iki hərflə yazıb heyvanı təhqir etmək lazım deyil) nə qədər hirslənmək olar?! Nə qədər Erkin müəllim, İsa bəy, Qənimət bəy kimi adamların dedikləri həqiqətlərin acısına yanasan?! Bu anlarda Əzrayıl canımı alsaydı, ona yalnız təşəkkür edərdim. Mənim normal arzulamaq kimi insanı keyfiyyətim hansısa oğ***lara görə məhv olub. "Meçtat ne vredno." Amma arzu etməmək ziyandır! Niyə mənim həyatım siyasətə həsr olunmalıdır?! Əgər mən normal ölkədə yaşasaydım, mütləq fizik olardım - ən sevdiyim sahə. Elə indi yadıma düşdü, fizika ən sevdiyim fənn olub. Lakin Azərbaycan qeyri-stabil ölkə (17 il təkhakimiyyət tupoyluq və qeyri-stabillik göstəricisidir.) olduğundan, diplomatiyanı seçdim. Bəlkə nə vaxtsa, prezident oldum - amma indidən deyirəm: "Tüpürüm belə ölkənin prezidentliyinə!" Mənə nə qədər problemi həll etmək qalacaq, bu ölkə elə viran vəziyyətdədir ki, əgər demokratiya sabah bərqərar olsa, bizim İsveçrəyə çatmağımızı mənim ömrüm görməyəcək. Çünki, mən artıq normal arzuları olmayan bir insana çevrilmişəm, kim bilir, neçə adamın eyni problemi var. Mən artıq indidən gələcəyin gənclərinin buxovuna çevrilməkdəyəm*. Yazımın içində növbəti arzu da özünü göstərdi: Azərbaycanın İsveçrəyə çatması...

Mənə arzulamağı öyrədin, nə qədər ki, gec deyil.

P.S. Tofiq kimdi ala?! Lap başım gedib e...

*Bu haqda bir dəfə yazmışam

Red Alert: "Statement of Purpose"

İnsan özünü nə qədər tərifləyər?! Axı niyə mən hər universitetə yazmalıyam ki, mən belə istedadlıyam, mənim belə qabiliyyətim var, filan-filan oyunlardan çıxıram?! Belə də dərd olar?! Mərdi qova-qova namərd edirlər. Gül kimi təvazökar oğlan idim... indi bu "Statement of Purpose", nə bilim, "Personal Statement" və daha hansı kliçkalarla məşhur olan esseni yazmaqdan öz gözümdə də böyümüşəm - şar kimi! Hələ bunları yazandan sonra bir-iki universitetə otval filan da vermişəm; gedin, mənə layiq olanda gələrsiz, fikirləşərəm. Əvvəllər özümü tərifləməyə heç nə tapmırdım, əslində elə indi də təriflənəsi bir şeyim (o qədər də yox) yoxdu. Amma tədricən, başqalarının yazdığı esselərə baxdım (İnternet sağ olsun), məsləhət aldım, məlum oldu ki, bir çox mənasız şeyi xüsusi istedad kimi göstərmək olur! Hələ bu nədi ki! Tövsiyə məktubu alanda, daha çox xəcalət çəkdim. Çox az müəllim tapılar ki, tövsiyə məktubunu özü şəxsən və hər tələbə üçün fərqli yazsın - bu sarıdan bəxtim çox gətirdi. Prinsip budur: yaz gətir, altından imzalayım. Gərək mən gedim, özümü o ki var tərifləyim, müdərris də imzalasın. Yaxın tanışlarım bilir, qəşəng fantaziyam var, xüsusən də, başqasına elə tərif deyə bilərəm ki, özünü yenidən kəşf edə bilər (amma demirəm). İş ki gəldi özümə, arxım quruyur. Özümü tərifləmək qədər heç nə məni öz gözümdə alçaltmır. Ziddiyyətli olsa da, təvazökarlıqdan da zəhləm gedir. Əslində burda ziddiyyətdə yoxdu; Necə ki, tərif böyüdür, əksinə olaraq da, təvazö kiçildir. Qızıl Orta - həqiqət ən yaxşısı deyilmi?

Əşi, nəysə... gecə-gecə mövzu tapdım yazmağa...

P.S. Amma başınıza gəlsə, bir də oxuyun bu yazını.

Bu seçki bitsəydi... Bütün tupoy namizədlər beynimi xarab ediblər. Bu tərəfdən də özümçün təzə kompyuter oyunu tapmışam - başım açılmır. Gözümü monitordan çəkən kimi namizədlər və namizədkalar gəlib, dururlar qabağımda, hamısı da susub. Vaxtlarını saxlayırlar, ya nədi... Əslində adama çox mövzu verirlər. Məsələn, YAP namizədləri arasında bir oğlan var, Elşən Musayev, onun danışığı mənə xoş gəldi. Yalan hamının dilində yalandı -  amma kimisi çeynəyib deyir, kimisi eləcə tüpürür və sanır ki, yedik. Mən heç birincini də yediyimi sanmıram, amma ən azından yeməli görünür... (gərək ac-acına yazı yazmayım)

Eyni mövzudan, hətta hamısı maraqlı alınsa da, çox yazı yazmağın yeri yoxdu, ürək bulantısı verir. Bir ay ləzzətli sandığın yeməyi yemək kimi bir şeydi.

Son oxuduğum kitabdan yazsaydım daha yaxşı olardı. Amma bu alındı. Potensial deputatlar imkan vermirlər.

Sukkubuslar!

P.S. Bu gecə cəmi bir cümlə yazacam.

Ah Avropa, Avropa

Xəzər TV-yə baxırdım... Yəni evdə baxırdılar, mən də məcburən eşidirdim. İnsaf xatirinə, veriliş maraqlı verilişdi; Cəmiyyətdəki problemlərdən bəhs edilir. Bu dəfə mövzu, deyəsən, ruhi xəstlərlə bağlı idi. Öz yaxınına "dəli" deyib içəri basan adamlardan, "eks-dəli"lərə olan münasibətdən danışılırdı. Açığı, mənimçün maraqsız mövzudu, xüsusən də, başqalarının sosial problemlərini eşitmək istəmirəm - bunun üçün dövlət orqanı var, sırf bu şikayətləri dinləyib, dərdlərə əlac eləməkçün dövlətdən maaş alırlar. Onlar da bu işə baxmırsa... nəysə, bu gedişatla inqilabdan danışmalı olacam, qayıdıram qaldığım yerə. Verilişdə qonaq olanlardan birisinin, Mirvari Qəhramanlının Avropanı söyməsi əvvəlcə təəccübümə, sonra hiddətimə səbəb oldu. Nervidən partlayırdım e... Sənin millətin nümayəndələri zay-zay hərəkətlər edirlərsə, buna Avropa neyləsin?! Nə var, nə var Avropalılar elə tərbiyə verirlər ki, uşaqlar 18 yaşdan sonra müstəqil olurlar, valideynlərini məhkəməyə verirlər və s. Biz də özümüzü Avropaya oxşadırıq deyə, belə şeyləri biz də etməyə başlamışıq. Sənin ölkəndə elə oğraşlıq olur ki, Avropanın ağzı ayrıq qalar! Mentalitet adı altında o qədər axmaq adətlərimiz var ki! Yaxşı ki, Avropada hər şey üzdədi, bizim də günah keçimiz var. İnanmırsız? Gedin kriminal verilişlərə baxın, əvvəl adını yazdığım başqa verilişlərə baxın, görün bizdə nə oyundan çıxırlar! Adam tula kimi naşükür olmaz (bu tula sözünü axır vaxtlar çox işlədirəm - lazımlı sözdü)!!! Sənin evinə "çeşski unitaz", "rumınski mebel" alırsan, alman texnologiyasına həsəd aparırsan, əlindəki Nokianın "kitayski" deyil, "finski" olması ilə fəxr edirsən, amma Avropaya pis deyirsən?! Orda yaxınlar bir-birlərini məhkəməyə verir, daha onun anası bunu bacısın saçını yolmur, bir-birinə "qəhbə" deyib şüvən salmırlar. Bilmirəm, bəlkə də hardasa olur. Ancaq heç bir Avropa kanalında belə şey görməmişəm (post-Soveti çıxsaq). Bizdəsə, evdə nə vaxt televizoru yandırırlar bu cür kadrları görürəm. Bizim üçün məhkəməyə vermək biabırçılıqdı, amma çıxıb özünü efirə qoymaq, problemləri çığır-bağırla, şillə-təpiklə həll eləmək normaldı. Turxan Qarışqa deyərdi: "Əyalət təfəkkürü!" Mənsə deyirəm, "Mağara təfəkkürü!" Əyalət də görmüşük də, belə olmur axı! Avropa gənclərinin arasında yüz cür fikri olan var, pisi də var, yaxşısı da. Amma bizim millətin pisi götürmək (və görmək) qabiliyyətsizliyi var, sanki. Bu da cəhənnəm olsun, biz yaxşını da pis görürük. Bizə görə demokratiya hakimiyyətsizlikdir, mentaliteti bəyənməmək tərbiyəsizlikdi və əgər birisi cinsi azlığın hüququna hörmət edirsə, həmin adam da onlardan biridir. Biz hüquq deyəndə kimdənsə nəyisə almaq, kimisə borclu çıxartmaq üçün  bir vasitə düşünürük. Hər şeyi özümüzə sərf edən kimi olmağını istəyirik. "Avropa pisdi, bizim tariximiz, mədəniyyətimiz onlardan qədimdi! Onların nəyi var? Onlar çimməyi bizdən öyrəniblər." Filan şey yox idi, biz verdik, bizdən öyrəndilər. Əl çəkin də, bu cür düşüncə tərzindən! Axı bu nə deməkdi?! 1000 il əvvəl biz yuxarıda olmuşuq - bunu biz də bilirik, amma indi, həmin dövrdən 1000 il keçəndən sonra, onlar bizi çox geridə qoyublar. O vaxtlar, onların bizim ən yaxşı cəhətlərimizi görməyə, götürməyə və ən əsası, təkmilləşdirməyə qabiliyyətləri çatdı. Bizsə, eramızdan əvvəl əlimizdə olmuş gücün eyforiyasından hələ ayılmamışıq. Avropa İKİ DÜNYA MÜHARİBƏSİndən keçmiş bir qitədir! Biz ağlayırıq ki, vətənimizin başı nələr çəkib, bəs Avropanın başı nələr çəkib, nə müsibətlər görüb, bilirsiz? Əminəm ki, bilirsiz, amma görməzlikdən gəlirsiz. Bu gün ən üstün olan fərdiyyətdir - şəxsin maraqları hər şeydən önəmlidir. Yalnız şəxsin maraqları üzərində dayanan sistem dayanıqlıdır. Sən ha cır özüvü ki, "ana haqqı Tanrı haqqıdır", bu nə anasının haqqını tapdayan övladların sayını azaldacaq, nə də "Tanrı"lığından sui-istifadə edən anaların. Bu cür ifadələri deməklə, uzaqbaşı studiyada alqışlara səbəb ola bilərsən. ABŞ-da və Avropada çox möhkəm ailə bağları və ailə dəyərləri var. Bu dəyərlər sağlam sütünlar üstündədi, daha ibtidai icmadan qalmış patriarxal qaydalar deyil. Xəzər TV-də elə həmin verilişin əvvəlki buraxılışlarda maraqlı bir epizod vardı. Qonaqlardan biri cəmiyyətdəki deqredasiyanın, zövqsüzlüyün səbəbi olaraq,  deyirdi ki, biz öz adətlərimizdən uzaqlaşırıq. Hətta, misal da verdi: "Ailə tanıyıram ki, ata yemək yeyəndə uşaqları otaqdan çıxırlar ki, atalarını yemək yeyən vəziyyətdə görməsinlər." Görün ha.... mədəniyyət şıllaq atır! Yaxşı ki, həmin verilişin digər qonaqları da vardı: Günel Mövlud və Aqşin Yenisey. Onlar lazım olan cavabı verdilər, bir də yazmağa ehtiyac yoxdu.

Adamlar qanmırlar ki, cəmiyyəti dağıdan elə o qaydalardır! Daha doğrusu bu qaydalar heç nəyi dağıtmır -çünki bizdə hələ dağılası bir şey yoxdur - bircə bu qaydalar məhv edilməlidir! Bəlkə onda nəsə qura bildik...

Televiziya və Telekanalizasiya

Səhər qəzetdə bir yazı oxudum, daha doğrusu bir mövzuda iki yazı. Orxan Eyp və Turxan Qarışqa Alternativ TV-nin bərpa etdikləri barədə yazmışdılar. "Küçə Söhbəti" başlığı ilə hazırlanan tok-şou mənim böyük marağıma səbəb olmuşdu. Mənim ümumiyyətlə belə bir internet kanalının olduğundan xəbərim yox idi, halbuki, Turxan bunu mənə deyə bilərdi. Amma demədi. Təsadüfən internetdə rast gəldim: Quqlda ("Google") "Turxan Qarışqa" adını axtarışa vermişdim, bekarçılıqdan. Nəticələr arasında 3 hissəyə bölünmüş "Küçə Söhbəti" adlı videoya rast gəldim. Orxan Eyp aparıcılıq edirdi. Tok-şounu acgözlüklə izlədim və hər kəsə də baxmağı məsləhət görürəm. Bu verilişdə heç bir dekor yox idi, heç bir professional çəklişdən söhbət gedə bilməzdi. Sıfır imkanlarla hazırlanmışdı. Bu çatışmazlıqları görünməz edənsə, mövzu və mövzu ətrafında gedən diskussiya idi. Ən əsası, söhbət mətbəxdə müzakirə olunmurdu, qonaqlar arasında müğənni yox idi. Bir anlıq könlümdən keçdi ki, bu uşaqlara televiziya efiri təklif edəsən, çəkdiklərini daha böyük kütləyə çatdırsınlar, nəinki 200 nəfərə. Əlbəttə, onlar iddia edəcəklər ki, 200.000 izləyicidənsə, min dəfə az, amma daha səmimi tamaşaçım olsun. Lakin bu belə deyil. Hətta səmimiliyə belə öyrətmək lazımdır. Bunu da bir kənara qoysaq, televiziyada bu cür verilişin olmağı inqilab olardı. Bütün streotipləri, yalançı əxlaq kodekslərini, mentaliteti yırtıb atan bir tok-şou! Bəlkə hər hansı bir inandırma ilə bu istedadlı gəncləri, telekanalizasiyaya çıxmağa, oranı bir az da televiziyaya bənzətməyə razı salmaq olar. Ancaq sanmıram ki, hər hansı bir kanal(izasiya) buna razılıq versin; çünki, bu gənclərin əsas hədəfi elə televiziyadır. Onları izləyəcək olanların elə birinci verilişdən onlara nifrət edəcəkləri mənə məlumdur, onlar özündən razı kimi görünürlər. Azad söz, açıq tənqid eşitməyən qulaqlar bu sözlərə düşmən kəsiləcəklər - bu təbiidir. Lakin zaman keçdikcə, öyrənəcəklər, fərqi hiss edəcəklər.

Danışıqlarında senzura olmayan bu gənclər həm də səmimiyyət aşılıya bilərlər, onlara imkan verilsə. Onlar bir neçə bu cür veriliş hazırlaya bilərlər. O verilişlərin qonaqları isə cəmiyyətə az tanış olan, lakin cəmiyyətin tanımalı olduğu şəxslər olardı. Daha qonaq qismində müğənni çağırıb, onunla ictimai məsələ müzakirə etməzdilər - hətta bəzi verilişlərdə müğənni tayfasını ekspert qismində belə görmək olar! Həm də sanmıram ki, "əli mikrofon tutanlar" bu cür verilişə gəlib, "maskalarının cırılıb, əllərinə verilməsini" (ifadə Turxan Qarışqaya aiddir) istəyərlər. Azad söz, azad mətbuat olan yerdə hərə öz işilə məşğul olur və kimsə, "burnu girməyən yerə başını soxmaq" istəsə onun başına... ...oyun açarlar. Azad televiziyanın kölgəsi bu gün internetdə mövcuddur. Kanal13, Obyektiv TV, Fərq TV və digər bilmədiyim intenet kanlları televiziyaya, sözün həqiqi mənasında, dərs keçirlər. Onların yayımladığı verilişlər, əslində telekanalların nəyi və necə göstərməli olduğunu izləyiciyə çatdırır.

AzTV mədəniyyət kanalı da açır... Artıq muğamı 24 saat eşitməliyik, daha bərk yatmaq üçün. Sizin bütün kanallarınızın müsbət cəhətlərini bir yerə toplasaq, heç yarım kanal da açmağa yetməz! Bizi qoyun yerinə qoyduğunuzu düşünə bilərsiz, ancaq qoyunlara layiq proqramlarınızla özünüzün şüur səviyyəsini nümayiş etdirirsiz.

P.S. Adam kişi olar!

Berlin, Xirosima, Bakı və vaqon

Yenə də namizədlər... tükənməz mənbədirdir onlar! Nə qədər yazsam, yenə də onların avanqard (mənasını bilmirəm, amma yaxşı sözə oxşayır) fikirlərindən yazmağa doymuram. ÜmumYAP iddiası var, hər debatda, hər kənddə, hər şəhərdə səslənir, "11 ayda nə etdiniz?". 11 ayda olunan işlər haqda kitablar yazılıb, istəyən açsın, oxusun. Amma bu iddianın başqa bir versiyası ilə rastlaşdım, təbii ki, nazmizədlərdən birinin nitqində. Fikir təxminən belə idi ki, AXC-Müsavat tandeminin Azərbaycana vurduğu yaralar hələ indi-indi sağalır. Yəni hələ sağalma prosesi bitməyib. 1945-ci ildə Berlini... "Vətən Çağırır" (Call of Duty oyununu bu cür tərcümə elədim) oyununu oynayanlar təsəvvür edə bilər. Almaniyanın qalxmasına 10-15 il bəs elədi. Başqa bir şəhər - Xirosima. Bu şəhərin başına gələni bilməyən yoxdu. Amma təsəvvür edin ki, Xirosima, həmçinin Naqasaki şəhərlərinin bu gün güclü sənayesi var. Yaponlar bu iki şəhəri yenidə ayağa qaldırıblar, özü də qəbirdən! Bu şəhərlərdən nə üçün bəhs etdiyimi indi yazıram: AXC-Müsavatın ücbatından əgər Bakıda vətəndaş müharibəsi belə olsaydı, şəhər infrastrukturuna böyük ziyan dəysəydi belə, sonrakı 17 il ərzində bu ziyanlar tamamilə aradan qaldırılmalı və şəhərdə ümumi rifah hökm sürməliydi. Baxmayaraq ki, 11 ayda Bakıda heç bir qarşıdurma və dağıntı olmamışdı. Amma hələ "vurulmuş ziyanın" sağalması bitməyib! Bakının örnəyini ümumiləşdirib, bütün ölkəyə aid etmək olar. Zahid Oruc deyir ki, onun namizədliyini verdiyi rayon  AXC-Müsavat dövründə bərbad vəziyyətdə idi, adamlar vaqonlarda yaşayırdı və ona elə gəlirmiş ki, Azərbaycan harasa köçməyə hazırlaşır. Yoldaş Oruc, mənim o vaxt 4-5 yaşım vardı, amma ölkənin qanlı müharibənin içində olduğunu bilirdim, sən bunu bilmirdin? Nə? Qaçqınları 5 ulduzlu oteldə yerləşdirməli idilər?! SSRİ dağılıb, hərə bir tərəfdən ölkəni didir, sən hələ şükr elə ki, o adamlar sağ qalıb. Köçməyə hazırlaşansa  Azərbaycan deyildi, həmin adamlar idi, ona görə vaqonda yerləşdirilmişdilər. Onlar öz evlərinə qayıtmağa hazırlaşırdılar. Sənin dəstəklədiklərin (yüngül desəm) isə onları daimi evlə təmin etdi... anlayırsan?

Özlüyündə qaçqına ev tikmək yaxşı əməldi, hətta vacibdir. Amma olmazdı ki, bu evi ona tərk etdiyi ərazidə tikəydilər?! 

Azərbaycanda nüvə silahı tətbiq olunsaydı belə, 17 ildə onun nəticələri sağalardı... Bunu sağaltmaq istəyi və bacarığı yetərdi.

Cismin şad olsun!

Gündəmi deputatlığa namizədlərin lətifələri fəth edərkən mənim ayrı mövzudan yazmağım düzgün olmazdı. Yumoristliyə iddialı olan uğursuz aktyorların dediyi "yalnızca güldürmək olmaz, güldürərkən düşündürmək lazımdır" kimi əslində mənasız (və Cem Yılmazın təbirinicə, texniki cəhətdən imkansız) bir fikir öz təsdiqini namizədlərin çıxışında tapdı. Tarixdə belə şey bəlkə də heç olmayıb. Bu ona bənzəyir ki, incəsənətə aid hər hansı bir fikir bir qəssabın sayəsəində təsdiqini tapsın. Mən bu çıxışlara sırf əyləncə xatirinə baxıram, hətta ən yaxşı güldürən namizədə səs verəcəyimi də deyirəm (maraqlı səslənir). Ancaq veriliş birdikdən sonra başım açılır... Tanrım, bu insanlar deputat olmaq istəyir! Aralarında siyasi uğur olaraq, Gəncə əhalisinin 100.000 nəfər artığını göstərən adamlar da var! Bir neçə gün əvvəl namizədlərdən biri "Nizaminin ruhunu şad edən siyasət"dən danışmışdı. Feysbukda bu söhbətin müzakirəsi oldu. Əslində  nə müzakirə? Belə şeyin nəyini müzakirə edəsən? Sadəcə videoya baxıb, lağa qoyurduq. Amma sən gəl, işə bax ki, bu gün də başqa bir namizəd yenə eyni mənada ifadə işlətdi. Nizaminin ruhu şaddır... Min il bundan əvvəl yaşamış adamın nə istədiyinin önəmi yoxdur! Bu gün, diri qarşında dayanan insanın problemini həll etmək lazımdır. Onun ruhunu sevindirməyə nə var? Əsərləri hər dildə var, heykəlləri də həm biz də, həm də İranda var. Bu gün ədəbiyyatdan xəbəri olmayan kəslər belə Nizaminin adını bilirlər.  Şairə bundan artıq nə lazımdır?! Sıravi gəncəlinin bu qədərini arzulamağa belə gücü çatmaz. Onun yüz dərdi var. Bu dərdin 99-u, təkcə Gəncəyə deyil, bütün Azərbaycan Respublikasına aiddir. Bir çox problemlərin kökündə sistem və sistemdəki köhnə kommunistlər durur. Əvvəl də yazmışam, dünyadan köçmüş bir insanın dərdinə əlac etməyə nə var? Dərd dirinin dərdidir.

P.S. Yəqin ki, dövlətin simvolu olan pul əskinasının üzərindən Nizami Gəncəvinin şəklinin götürülməsi də şairin ruhuna olan ehtiramdan irəli gəlir.

Bir azca da döz...

Niyəsə, mövzulara giriş qabiliyyətim yoxdu... Bu üzdən bəzən demək istədiyimin sözlərin də beynimdə qaldığı olub... İnsan hardan başlayacağını bilmir. İngilislər kimi yarım saat havadan danışmağı da bacarmıram. Bu dəfə giriş yazmaq istədiyim mövzu cəmiyyətin passivliyidir. Neçə gündür fransızlara həsəd aparıram; Nikola Sarkozini anadan olmağına peşman edirlər. Bu fransızlar sanki Bastiliyadan bu günə kimi inqilab edirlər. Haradandır bu qədər enerji?! Bilmirəm, onu bilirəm ki, Fransa son 200 ildə çox şeyə nail oldu. Biz isə 90 il əvvəl fransızlardan öndə idik - təbii ki, müvafiq dövrün Fransasını nəzərdə tuturam. Bu günsə, çox geridəyik, 1918-dəki vəziyyətdən də geridə. Sanki Şərqin ilk demokratik respublikasını yaradan, ABŞ və başqa dövlətlərdən öncə qadınların da seçki hüququnu tanıyan biz deyildik. Mən Sovet ordusuna qarşı 40.000 şəhid verdiyimizi biləndə dəhşətə gəldim! Axı necə olur, belə bir millət indi səbrlə hər şeyə dözür? İnsanlar hər şeydən narazıdırlar. Soruşsan, daxili siyasəti bir politoloqdan daha gözəl tənqid edən sadə insanlar var. Hamı hər şeyi bilir! Heç bir yalana, qarayaxmaya, nağıla baxmayaraq, sadə xalq əslində yaşadıqları həyatın, iqtisadi vəziyyətin pis olduğunu bilir. Ancaq dözür! Niyə dözür?! Çünki öz canından deyil, ailəsinə görə qorxanlar var. Mən ölsəm, onlara kim baxacaq?! Gənclərsə məktəbdən atılmaqdan, universitetdən çıxarılmaqdan, bu da olmayanda, valideynlərinə təzyiq ola biləcəyindən çəkinirlər. Bu hislərin bəzisini mən də keçirmişəm. Buna baxmayaraq, tələbəlik illərimdə universitetdə müəllimlərin bəzən (doğrudan da belə şeylər ADU-da az olurdu) TV-dəki nağıllardan tələbələrə danışmasına imkan vermirdim. Bəzi manqurt tələbələrlə mübahisəyə girəndə kiminsə məni dekana "satacağını" düşünmürdüm.  Amma universitetdən kənarlaşdırılmaqdan çox qorxurdum. Bitirəndən sonra, itirəcəyim heç nə yoxdu. Məni itirəcək ailə var, mənim itirəcəyimsə yoxdu. Heç vaxt narahat olmamışam ki, atamı işdən çıxardarlar. O, əqidəli (bu necə olur, bilmirəm) YAP-çıdır - 1995-ci ildən. O, doğrudan da Heydər Əliyevə inanır(dı). Ona görə mən heç vaxt narahat olmamışam ki, bir partiya, səbəb nə olursa olsun, özünə bu qədər inanan bir üzvünə təzyiq etsin. Amma həmin adamın aldığı maaşa baxaq. Ya da baxamayaq, bu ciddi yazıdır, rəqəmlərsə çox gülməlidir. Bu ölkədə mütləq çoxluğun aylıq gəliri elə bir həddə saxlanılıb ki, o, bütün ayı çalışmalıdır ki, aylıq xərclərini qapada bilsin. Artıq pul qalmır, qalsa da, fors major hallar (məsələn, toy) üçün saxlanılıb. Məntiq budur ki, bütün günü çalışan birisinin beynində "boş-boş fikirlər"ə yer qalmır - bizim vəziyyətimizdə bu boş-boş fikirlər siyasi fikirlərdir. Beləliklə, orta statistik azərbaycanlı 7/24 rejimində işləyir, ailəsinin növbəti aya qədər sağ çıxardır... və buna şükr edir! Əgər işdi, bu ailəyə bədbəxtçilik üz versə, məsələn, ailədən biri xəstələnsə, onda batdılar. Bu ölkədə polisə düşmək daha yaxşıdır, nəinki həkimə! Əgər birinci pulunu alırsa, ikinci həm pulunu həm də canını alır! Artıq canlarının getmək üzrə olduğunu görənlər isə barıt çəlləyi kimi partlayır. Müxtəlif cinayətlərə əl atırlar. Ölkənin kriminogen durumu göz önündədi. Əslində insanlar vaxtında etiraz etməkdən çəkinməsəylər, daha az itki verərlər. Bu gün mənim ailəm birtəhər dolanırsa, bu sabah üçün qarantiya deyil. Mən hətta dünəndən etiraz etməli idim - necə ki, fransız gənclər pensiya yaşının 2 il qaldırılmasına etiraz edirlər. Biz də küçələrə axışıb, haqqımızı tələb edəcəyik. Bu, gec-tez olacaq. Ancaq bunu indi eləsək, qarşıdurma olmaz, saha sivil bir şəkildə məsələ həll ola bilər. Məxməri inqilablarda, yaxud avtoritarızmin tədricən aradan qalxdığı ölkələrdə keçmiş hökümət adamlarının linç edilməsinə yol verilmir. Onlar ya qanun qarşısında, ədalətlə mühakimə olunurlar, ya da onları sadəcə "Allahından görsün" deyib sərbəst buraxırlar - onlar bir daha ziyan verə bilməzlər. Ancaq sabah soisal-siyasi ədalətsizlikdən xirtdəyə yığılmış, itirməyə yalnız canları qalna adamlar qarşısına çıxanın ağına-bozuna baxmayacaq. Xüsusən də hökümətə qarşı amansız olacaq.

Ona görə, mən hər dəfə ölkədə iqtisadi vəziyyətin pisləşdiyini görəndə mazoxistcəsinə sevinirəm. 

Ruhani siyasət

Həyat adamı dəli edər. Kim eləməsə də, həyat edər. Üstəlik, dəli olmaqla da sakitçiliyə qovuşsam dərd yarı olardı. Mən dəli olsam ya özümü doğrayacam, ya da nə isə daha ağlagəlməz bir şey edəcəm.  Deputatlığa namizədlərdən birinin "Gəncədə Nizaminin ruhu dolaşır" deməsi gecə saat 1-də evdə tək-tənha oturub, bu yazını klaviaturaya alan birisinə necə təsir eyməlidir? Birdən Bakıda da, məsələn, Stepan Razinin ruhu gəzir, onda? Onsuz da ruhlardan qorxuram, bu da bir tərəfdən. Gəncəyə getməyəcəm bir də, bu öz yerində. Amma Bakıdakı ruhlar da mənə bəs edər ki, qorxumdan radionu, televizoru açıq qoyaraq yatım. Televizordan da Stiven Spilberqin növbəti şah əsərlərindən biri nümayiş olunsa, sadəcə, ürəyim dayanacaq. Potensial deputat onu da qeyd etməyi unutmadı ki, Nizaminin ruhu YAP siyasətindən çox razıdır! Əcəba, YAP nə zaman cismə sahib ruhları məmnun etdi ki, indi də cismindən azad ruhlara keçdi? Yoxsa, əsil mahiyyət budur ki, YAP siyasətindən razı olmaq üçün ölmək lazımdır? Mümkündür... Mümkündür ki, bu siyasət cismani deyil ruhani həzz verir... Belə olduqda bir çox məsələlərə aydınlıq gəlir. Keçənlərdə, "Növbətçi" adlı yazımda qeyd etmişdim ki, ölkədə intiharların sayı artıb. Cahilliyimin ucbatından bunu mənfi hal kimi göstərmişdim. Əslində isə bəzi kimsələr ölkədəki mənəvi yüksəlişdən vəcdə gəlib, aparılan siyasətdən maksimum dozada həzz almaq üçün, əcəli gözləmədən, özləri Əzrayıl həzrətlərinə elçi düşüblər. Mənsə bunları çıxılmaz iqtisadi vəziyyətlə əlaqələndirmişdim, hətta nankorluq edərək, ölkəmizdəki sabitliyə pis gözlə baxmışdım! İndi utandığımdan yerə girmək istəyirəm, amma gərək ən az 6 mərtəbə dərinə enim...

Amma yenə də mənim problemim başqadı. Axı mən nə qədər istəsəm də, bu rahatlığı duya bilmirəm. Ola bilər ki, fani həyata çox bağlıyam: Büdcədən min adla qopardılan milyon manatlar mənə böyük pul görsənir. "Allah Kərimdir" dəməkdənsə, düşünürəm ki, bir neçə ilə neft hasilatı azalsa, nə edəcəyik. Nə bilim, insanların bir-birinə verdiyi şirinliyə, göstərdiyi hörmətə rüşvət gözüylə baxıram. "Prezident yaxşıdır, ətrafı pisdir" kimi ayələrə şəkk gətirirəm. Dövlət büdcəsinin və neft büdcəsinin oliqarxiyaya məxsus kisə olmadığını belə ağlımdan keçirtdiyim olur. Günahlarım danışılmaqla bitməz. Bəlkə, neftlə qüsl alsam, bir qismi pozular, amma nefti mən hardan tapım?! İndi belə bir günahkar bəndənin qarşısına Nizaminin yaxud başqa birinin ruhu çıxsa, o neyləməlidir? Yalan da danışa bilməyəcəm. Cəhd eləsəm, buna bənzər cümlə alınacaq: "Müasir standartlara tələb verən xəstəxanalara qələm qoyulub." (Müəllif hüquqları Şəkidən deputatlığa namizədə aiddir) Fani dünyaya bağlılıq bu qədər inkişafı görməyimə mane olur. Buna görə istəmirəm ki, qarşımda ruh peyda olsun. Düşündükcə tüklərim biz-biz durur. Yox, qaçmaqla olmaz! Ən yaxşısı, bütün günü AzTV və Liderə baxım, bəlkə onda ilahi həqiqətlərdən bir damcı pay ala bildim. Bəlkə onda destruktiv müxalifətçiliyi buraxıb prezidentin ətrafında sıx birləşməyə getdim. Yalnız bu halda şəfaətə layiq olacam - doğrudur, bir az boynum ağrıyacaq, amma əvəzində həyatımı qarantiyaya alacam. Və axirətdə də hakimiyyət YAP-da olduğu üçün (əks təqdirdə, onlar ruhları necə şad edərdilər?!), Cənnətdə də ən az bir villam olacaq.

Rəhman və rəhim prezidentimizin adıyla!

Sehrsiz, normal AYNA

Son vaxtlar fikir verirəm, televiziya cəmiyyətimizin aynası olmağa başlayıb. Elə buna görə, "telekanalizasiya" terminini işlətməyəcəm - bu yazıda. Cəmiyyətin əyri cəhətlərini heç vaxt bu qədər kompleks şəkildə görməmişdim. Bütün kanallar musiqi qrupunun üzvləri kimi bir-birilə sinxron işləyirlər. Öndə isə İTV və ANS gedir. Daha sonra ATV və Xəzəri də əlavə etmək mümkündür. Yerdə qalanlarsa, elə yerdə qalıblar...

İndi daha ətraflı. İki verilişin müqayisəsinə baxaq: "Toy Olsun" vs."Xalq Seçir". Məlumat üçün deyim ki, "Xalq Seçir" deputatlığa namizədlərin danışdığı verilişdir. Müqayisə predmeti isə iştirakçıların danışıq, nitq qabiliyyətidir. Mənim deputat olmaq istəyənimə bax ki, toy verilişində, məqsədi yalnız evlənmək olan sadə adamlar qədər danışıq qabiliyyətləri yoxdur. Hər dəyirmi masada ən az bir nəfər tapılır ki, nitqi quruyur... ya Qarabağı arendaya çıxarır, yaxud intonasiyadan məhrum nitqlə danışır. Bunlar deputat deyil, düzdü, amma bunlara minimum 450 imza veriblər axı.. deməli bunların müəyyən bir çəkisi var. Üstəlik, bir çoxu üzündən oxuya bilmir! Bəs Toy Olsunda? Baxırsan... baxırsan... yalan demə... Orda nəinki nitqində çaşan, hətta olmayan səsilə canlı mahnı oxuyan da tapılır. Həm də bir çox şeylərin ssenari ilə getmədiyini nəzərə alsaq, sanki profi yığıncağıdır. Eyni kanalın Elgizli axşamları, ümumiyyətlə, qırğındı. Bu qədər emosional verilişdə iştirakçılar sözlərini, fikirlərini aydın çatdıra bilirlər. Bu günə qədər Turan İbrahimlinin apardığı "Günəbaxan" isə klassika idi! Əsl özfəaliyyət! O verilişdə, Turanın mədhiyyələri daxil, danışıqda qüsur edən birinə rast gəlmədim. Bir əmma vardı... Turan üzündən oxumağı bacarmırdı... Bir çox şeylərə savadsızlıq, məlumatsızlıq öz möhürünü vururdu. Üstəlik, bunun qarşılığında Turan deyəndə ki, "mən jurnalistika fakültəsini bitirmişəm", yəni professional jurnalistəm, voobşe dəli olurdum! Amma nə deyəsən, o da jurnalistika fakültəsinin aynasıdır. "Sən tək deyilsən" və başqa bu tipli verilişlərdə də necə gözəl nitqə sahib olduğunu sübut edən xalqın deputatlığa namizədləri niyə o gündə danışırlar axı?! Bəlkə onlar xalqdan biri deyillər, ona görə? Ola bilər, amma aralarında çiçəyi burnunda olanları var ki, hələ nəinki xalqdan, gecə öz blokundan aralanmağa cürəti çatmaz - onlar ən qüsurlu nitqə sahibdirlər. Problem başqa şeydi... Bəlkə də yalan danışdıqları üçün... İnandırıcı görsənir, çünki onların işlətdikləri kəlimələrə (cümlə formalaşdıra bilmirlər) əsaslanaraq məddahlığa cəhd etdikləri görünür. Onların beşinin deyə bildikləri yalanlar da bir müxalifətçinin sözüylə darmadağın olur. Bu, aynanın göstərdiyinin bir qismidir.

Başqa bir veriliş. Yeni Ulduz. Bu verilişə baxıram - bəyənirəm də, simpatiyamı gizlətməyəcəm. Amma o veriliş bayağı musiqi aşiqlərinin necə çox olduğunu göstərir. Hələ bir çox "aşiq"lər, Yeni Ulduzun formatını bildiklərindən, heç yarışmaya gəlmirlər; Gələnlərə münasibət göz önündədi. Deqredasiyaya uğramış gənclik budur! Üzeyirlə başlayan Azərbaycan musiqisi elə Üzeyirlə də tarixin arxivinə getməkdədir. Mənim telefonumda Azərbaycan mahnısı yoxdu! Əvvəl vardı, amma eyni mahnıya nə qədər qulaq asım?! Mənim Üzeyirlə problemim yoxdu, oxusun, özü bilər. Amma niyə ona qulaq asırlar? O insanların hansı hislərinə toxunur? Niyə mən eyni eşq ilə onu dinləyib, feyziyab ola bilmirəm?! Axı bu həm də faktdır ki, çoxluq o cür bayağı mahnıları sevir! "Bəlkə mən səhv edirəm?" deyib qarşı tərəfin haqlı olduğunu düşündüyüm də olub. Xüsusən də, atamın mənə çox tez-tez verdiyi sual bu halların çox olmasını təmin edirdi. Sual çox məşhurdur: "Bir kənddə 9 dəli var, 1 ağıllı. Kim dəlidir, kim ağıllı?" Atam bir növ "hamı səhv edirsə, hamı haqlıdır" fikrindən çıxış edirdi. Bir gün cavabını tapdım - çox hirslənmişdim, hirslənəndə başım yaxşı işləyir, cavab sualın içindədi: həmin kənddə "doqquz dəli var, bir ağıllı"! Obyektiv reallıq nisbətdən asılı deyil. Ona görə qərara gəldim ki, gənclərin musiqi zövqündə problem var, bunu da Yeni Ulduzun aynası göstərdi.

TV-nin göstərdiyi başqa bir eybəcərlik isə mentalitet deyibən şivən qaldıranların "fuflo sööbət" elədikləridir. Biz mədəni, böyük, əxlaqlı xalq deyilik, bəlkə də belə idik, ancaq indi belə deyilik. "Amerikada oğul atanı məhkəməyə verir" - bizim millətin Amerika haqdakı stereotip halını almış fikirlərindən biri.  Yaxşı, onlar biqeyrətdilər, bəs anasını evindən qovan, evindəki çaydanı qardaşı ilə bölə bilməyənlər kimdirlər?... Amerikada yenə məhkəməyə verirlər... bizdəsə saçyolduya çıxırlar! Bu mövzu uzundu, ayrıca diqqətə layiqdir.

Bu son həftədə kanallardan bu üç həqiqəti eyni zamanda gördüm. Xüsusən, müxalif fikirlərin televizordan yayımlanması ekranın rəngini bir xeyli açdı. İnsanı azad televiziya haqda xoş xəyallara dalmağa vadar etdi. O da olacaq, nə vaxtsa o da olacaq. Əks halda, heç biz də olmayacayıq.

Əsəbi Yazı

Hirslənmək insanın ən təbii haqqıdır. Bu təbii haqqımız nəzarətdən çıxanda çox şey ola bilər. Hirs birinci özümüzə ziyandı. Deyirlər, adamın ömrünü qısaldır, necə ölçürlərsə... Hirsini ya başqasından, ya da özündən çıxartmalısan; Ürəyə salacaqsansa, heç əsəbləri korlamağa dəyməz. Mən variantları bu qədər bilirdim... amma hirsindən televizora baxan adam görmüsüz?! Vəziyyəti öz üzərimdə təsvir edim: Mənim "Yağ kimi" verilişindən zəndeyi-zəhləm gedir, ordakı düşüklükləri görmək məni əsəbiləşdirir və mən hirsimdən həmin verilişə baxıram. Təsəvvür elədiz? Yox? Elə mən də. Amma situasiya bu cürdür. Çox vaxt deyirlər ki, "bəyənmirsən, kanalı dəyiş!" Hansı kanala çevirim axı? Hansı kanalımız normaldı? "Hamının evində peyk anten var, xarici kanallara baxır." De gələ, hamının evində var! Mənim evimdə yoxdu - gətirib quraşdır, deyim oğulsan. Mənim kimi bir çoxunun da evində yoxdu - ölkədəki yoxsulluğun səviyyəsini qeyd etməyə ehtiyac varmı? Dediyim, bizim variantımız yoxdu, yerli kanala baxmalıyıq. Mən televizoru günlərlə sönülü saxlamağı öyrəndim. Boykot etmişdim, baxmırdım. Ətrafdakılara da deyəndə ki, səviyyəsiz verilişlərə baxmasınlar, deyir "hirsimdən baxıram". Baxma, hirslənmə! Söndürün, "qoy o TV-ni söndürüm" oxuya-oxuya getdiyiniz hər yerdə televizoru söndürün. Əks halda, bu qutu sizə nə isə əcaib bir şey göstərəcək - bu 100% olacaq, nəticədə siz də hirsinizdən oturub sona qədər baxacaqsız. Peyk anteniniz yoxdusa, televizoru yalnızca DVD, video kimi şeylər üçün işlədin. O da yoxdusa, əvvəlcə sındırın, sonra tullayın zibilliyə. Qətiyyən satmayın! Kiminsə mənəviyyatının pozulmasında böyük pay sahibi olacaqsız.

Heç kim baxmasın yerli kanallara, bəlkə onda reklamları azalar, bəlkə onda ağıllanarlar. Ağıllanıb səviyyəli verilişlər hazırlayarlar. Daha durub o qutudan mənə qayıtmazlar ki, "siz bilirsiz, o verilişlər necə əziyyətlə başa gəlir?!" Bəs siz bilirsiz, sizin o verilişlər mənə necə əziyyət verir?! Sizin əziyyətlə veriliş ortaya çıxarmanız, həmin verilişin səviyyəsizliyinə bəraət vermir!

Mən TV-ni ancaq kompyuter oynamaq üçün istifadə edirəm, yoxsa ekranın ortasından bir dənə kəllə qoyub aparardım yandırmağa.

P.S. Sizə xudsovet yox e, inkvizisiya lazımdı. Camaatın əsəbini pozmağa utanmırsız?...

Biz necəyik?

Bir çoxlarından "biz beləyik", "ölməli millətik" və bu tip ifadələr eşitmişəm - az olmayıb. Ən pisi də odu ki, əllərində qəşəng əsaslar olur. Doğrudur, bu əsaslar avtogenosid (belə sözün varlığından xəbərim yoxdu, uydurdum) eləməyə yetərli deyil, amma fərdi utanc üçün yetərlidir. Məsələn, biz yaltaqlığı sevirik. Kimimiz aşağı, kimimiz yuxarı, bəzilərimizsə ifrat dozada. Bu faktı öz üzərimdə təcrübə etdikdən sonra "üzə çıxardım". Aramızda bəziləri də var ki, onlar yaltaqlanmağın təhərini də bilmirlər. Heç yadımdan çıxmaz, bir dəfə İlhamə Qasımova (əsasən, müğənnidir) səhnədə  "İlham Heydər oğlu" deməklə ikisinə birdən simpatiyasını bildirəcəkdi (yaltaqlanacaqdı). Ancaq "ilahi məzələnmə" (© Anar) burda da özünü göstərdi. Çaşdırıb "İlham Əlirza oğlu" dedi. Daha doğrusu, bir neçə çaşma seriyasından sonra bu birləşməni deyə bildi. Bununla bitsəydi, "olan şeydi" deyib unudardım, amma oxuduğu mahnının sözləri də yadından çıxdı! Yarımçıq kəsdi. Bilmirəm, o bu hadisədən dərs çıxardı, ya yox, amma mən çıxardım. Yaltaqları Tanrı da sevmir - bunun səbəbləri başqa mövzudu. 

İnsanımızın xoş söz söyləyib ürəyində rahatlıq tapması yaxşı xüsusiyyətdir, ancaq əndazəni aşanda kənardan çox gülünc və iyrənc görünür. Əvvəllər düşünürdüm ki, qibtə elədiyim insanlarla danışmaq imkanım olsaydı onlara nə deyərdim; hər dəfə yaltaqcasına düşünürdüm... yarım saat sonra bundan utanırdım. Dediyim xoş sözlərlə başqasını yüksəldərkən, özümü alçaldıramsa, bu artıq yaltaqlıqdır. Elə bu yerdə bir paradoksla üzləşdim; insan özünü alçaltmaq istəməz, bəs niyə edirik? Çünki, yaltaqlıq edərkən, bizə elə gəlir ki, biz böyüyürük. Yəni biz öz təvazökarlığımızı göstəririk və bu bizi böyüdür. Bundan başqa, bir yazıçıya "siz çox gözəl əsərlər yazırsız" deyən adam, mümkündür ki, şüuraltındakı bu fikirlərdən birini ifadə edir: "Mən sizin əsərlərinizi oxuyuram, görün, nə qədər ədəbiyyata qiymət verən adamam!"; "Mənim bu işlərdən başım çıxır və mən (bir münsif kimi) sizə qiymət verirəm". Əlbəttə, mümkündür ki, həmin adam elə "siz çox istedadlısız" fikrini ifadə edir, amma mən inanmıram buna. Özümdən bilirəm - elə buna görə də kimisə tərifləmirəm, səmimiyyətimi itirməyim deyə. Məhz səmimiyyəti! Səmimi olmamaq bizim başqa bir utancverici xasiyyətimizdir. Bizim yaltaq-yalaq xasiyyətlərimizin arxasında da səmimiyyətsizlik durur! Biz heç kimə heç nəyi olduğu kimi demirik. Ya böyüdürük, ya kiçildirik. Bizim üçün şəxsin etdiyi işin qiyməti həmin şəxsin bizə olan, yaxud bizim ona olan (bəzənsə, hər ikisindən) münasibətimizdən asılıdır. 

Əslində səmimi olmayan təkcə biz deyilik, ingilislər bizdən bətərdilər. Bizdə olan mənfi xasiyyətlər başqa millətlərdə də var, az ya çox, amma var. Ancaq məni başqa milətlərinmənfi cəhətləri maraqlandırmır, "cümlə cahan batsa da, batsın!" Ona görə də "ölməli millətik" sözünü qəbul etmirəm. İslaha ehtiyacımız var - ciddi islahata. Bizim mənəvi problemlərimizin arxasında çox səbəblər var. Amma birinci səbəb yaşadığımız sistemdir. Biz insanıq - canlıların arasında adaptasiya olmağı ən yaxşı bacaranı. Bizim üçün sistemə uyğunlaşmaq, onu dəyişməkdən daha asandırsa, biz asanı seçirik. Bəzi kimsələrə quruluşu dəyişmək, ən azından buna cəhd etmək, ona uyğunlaşmaqdan (oxu: şərəfini itirməkdən) daha asandır. Hər bir cəmiyyəti, milləti önə çəkən məhz belə insanlardır. Onlar dəyişib, yeni quruluş gətirirlər. Əgər bu yeni dünyada korrupsiyaya, yalançılığa, şərəfsizliyə yer yoxdusa, qalan, adaptasiyanı daha yaxşı bacaran insanlar yeni dünyada layiqli vətəndaş olacaqlar. Artıq qonşu xalqlar onlara həsədlə baxacaq. Sanacaqlar ki, onların qanında nəsə bir alilik var. Necə ki, dünyada almanları qanuna tabe millət kimi tanıyırlar.

Cəmiyyətin məhz lokomotiv hissəsi olmaq üçün, zənnimcə, özümüzdə mənəvi reform aparmaq lazımdır. Səmimi olmaq, qaba da olsa, həqiqəti demək. Görülən iş haqda fikir deyərkən, şəxsi münasibəti kənara qoymaq. Bunları bacaranda, yaltaqlıq da aradan qalxacaq. Belə cəmiyyətisə mənəvi əsarətdə saxlamaq mümkün deyil.

Azadlıqda görüşənədək!

Gələcək üçün Ölmək

Vaxtilə müəllimim mənə deyəndə ki, "biz ölməsək, siz xöşbəxt olmayacaqsız" çox təəccüblənmişdim. Xalq Hərəkatının aktiv iştirakçısı, hətta bu cür məsələlərə görə, "içəri"yə də düşən filologiya elmləri namizədi Yaşar Məmmədli mənə deyirdi ki, gərək o ölsün ki, mən xöşbəxt olum! Mən onu 6 ildir ki, tanıyıram. Müəllimim saydığım tək-tük adamlardan biridir. İlk dəfə türk olduğumu, "azəri"siz filansız, İran, İraq, Krım və Türkiyədəki türklərlə bir etnosdan olduğumu o mənə sübut etdi. On bir aylıq demokratik rejimin siyasətini məhz ondan öyrəndim - mübaliğəsiz həqiqətləri. Nə etməli, necə etməli suallarına cavab tapmağa məhz o yardım etdi. Yardım etdi, cavabı demədi! Cavabı deməmək onun fərqli bir xüsusiyyətidir. Cavabını bilmədiyim bir sualı verər və məndən düşünməyimi tələb edərdi. Çünki bilsəm, dərhal, düşünmədən söyləyərəm. Bilmədikdə isə, fikirləşməyə məcburam. Beləcə o mənə düşünməyi öyrətdi. Bundan sonra cavabları tapmaq çox daha asan oldu. O mənə balıq vermədi, heç tilov da vermədi. Tilov düzəltməyi və balıq tutmağı öyrətdi. Azərbaycan dili (əslində "türk dili") fənninə nifrət edirdim. Sayəsində linqvistika mənim üçün bir əyləncəyə çevrildi.

Və belə bir adam ölməlidir ki, mən xöşbəxt olum. O, atamla yaşıddır. Yəni atam da onunla bir ölməlidir. Həmçinin anam - onun da təvəllüdü eyni ilə təsadüf edir. Xöşbəxt olmağımçün yetim qalmağım lazımdır! Müəllim və valideynindən məhrum olan biri xöşbəxt ola bilər? "Biz, Soveti görmüş adamlar həmişə sizə mane olacağıq" - düz deyirdi. Məni təəccübləndirən o idi ki, bu sözləri deyən adam Sovetə qarşı çıxanlardan idi. Amma həqiqət bu idi ki, dövrün və mühitin təsiri onun da şüurunda iz buraxmışdı - çox xəfif olsa belə. Atalarımız, analarımız pionerlər, komsomollar olublar. Ən azından oktyabryat olublar! Olmayanlar isə olanların əhatəsində olublar. Mən... mənsə, 1988-də doğulmuşam. Deyirlər, ətrafda baş verənlər bətndəki embriona təsir edir. Bilmirəm, amma bəlkə bu üzdən hər şeyi dəyişmək istəyi var içimdə.

Biz müəllim və valideyndən məhrum olanda isə biz gənc olmayacayıq. Ona görə özümüzə yetim deyib sızlamayacayıq da. Düzdü, ayağımız daşa ilişəndə "ay ana" deyib yıxılacayıq və bir anlıq uşaqlığımız yadımıza düşəcək, ancaq bu bir saniyədən çox sürməyəcək. Bizim qarşımızda gənclər olacaq. Öz etmədiklərimizi onların etməsini istəyəcəyik. Onlarınsa, başqa yolları, hətta başqa məqsədləri olacaq. Bizə bu qəbuledilməz görünsə belə. Onlar üçün buxova çevriləcəyik, çünki biz də diktaturanı görmüş bir nəsilik! Biz universiteti rüşvətlə oxuyub, rüşvətlə bitirən bir nəsilik! Biz qoyuncasına "ümumi daxili məhsul", "regionun lideri", "ümummilli lider", "sürətli inkişaf" kimi nağıllara inanan nəsilik! Bəzilərimiz bunlara inanmır, amma inanların əhatəsindəyik! Üzeyiri dinləmirik, amma dinləyən çoxluq bizi dövrəyə alıb. Bütün bu təsirlər bizdə iz qoymaqdadır. Bir gün məhz bizim ölməmiz lazım olacaq ki, sonrakılar adam balası kimi yaşasınlar. Əgər onlar bu cür yaşasa, özlərini sığorta edəcəklər. Daha onların ölməsi xöşbəxtliyin açarı olmayacaq. Yaponlar kimi 80 yaşında yeni həyata başlaya biləcəklər.

Aramızda ölmək istəməyənlər isə cəmiyyətin xərçəng şişi olacaqlar.